ना उद्या मी आजचा

आज नाही कालचा

ना उद्या मी आजचा

तेच ते पण, जाहला

जीवनाचा परवचा

का विभागावे असे?

उच्च कोणी खालचा

वाटला जो आतला

जाहला बाहेरचा

ठेच पुढच्याला तरी

का शहाणा मागचा?

दु;ख आहे; मान्य पण

नाद का हा प्यायचा?

माणसांची वानवा

प्रश्न शवही न्यायचा

ठेवले वृध्दाश्रमी

पोर कसला पोटचा?

काळजाचीही तिच्या

काळजी मी घ्यायचा

आंधळ्या प्रेमास का 

आरसा दावायचा? 

छंद का "निशिकांत" रे!

पोसला गुंतायचा

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--कादंबरी

गालगागा गालगा

 

श्रावणाची वाट बघतो

 श्रावणाची वाट बघतो

वेदना सार्‍या विसरतो

याद येता बालपण, मी

कागदाची नाव करतो

लोक म्हणती काय? याच्या

काळजीने त्रस्त असतो

लक्ष्मणाच्या उर्मिलेला

भोगलेले दु:ख पुसतो

आरशाला जाण आहे

दु:ख लपवायास हसतो

दाखवाया सभ्य आहे

मी मना मारून जगतो

का कवडसा आत येता

तत्क्षणी अंधार विझतो

बोलता नजरेतुनी ती

मी न माझ्या आत उरतो

कोरडा दुष्काळ पडता

आसवाचा थेंब गळतो

जे जिथे पिकते तिथे का

त्या पिकाला भाव नसतो?

काढ कळ "निशिकांत" थोडी

येतसे मधुमास दिसतो

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--मनोरमा

लगावली--गालगागा गालगागा 

होकाराची आस सर्वदा

 

नको नकोचा नकोच पडदा

होकाराची आस सर्वदा

मंजुळ इतके तिचे बोलणे!

जणू वाजते सतार दिडदा

तुझ्या सखे जखमा ना बुजती

मलम लावला जरी कैकदा

करोनामुळे बंद मंदिरे

देवांहुनही श्रेष्ठ कायदा

शिष्टाईचे दिवस संपले

तुझे न उरले काम अंगदा

पाप वाढता जन्म घ्यायचा

कशास केला प्रभू वायदा?

किती बाटली गंगामाई

पाप धुवाया अता नर्मदा

किती वाढली  बांडगुळे ही!

दुसर्‍यावर पोसती सर्वदा

करायचे ते करा मुलांनो

सांगुन झाले दोन चारदा

सावरायच्या अधीच आले

दुसरे वादळ पुन्हा एकदा

"निशिकांता" तू विसर सखीला

झुरून आता काय फायदा?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--पादाकुलक (मात्रा वृत्त)

मात्रा ८+८=१६

युध्द चालले होते

नकार आणिक होकाराचे युध्द चालले होते

संभ्रमात या जीवन माझे असेच सरले होते

गळ्यात होते गळे घातले एकेकाळी आम्ही

दोघांमध्ये काय बिघडले, कुणा न कळले होते

उगा खोदले जेंव्हा नेत्याचे थडगे, मज दिसले

लाच खाउनी सडलेल्याचे, शरीर कुजले होते

साटेलोटे ऊनपावसाचे चालू असताना

लग्न म्हणे कोल्ह्यांचे तेंव्हा कुणी लावले होते

लपाछुपीचा खेळ खेळला होता बालपणी मी

अता खेळती पोलिसांसवे चोर, ऐकले होते

तीन पक्ष एकत्र येवुनी शासन बनल्यावरती

"तीन तिघाडा काम बिघाडा" तत्व समजले होते

चुकचुकणारी पाल मनीची देत इशारा नाही

स्पर्धेमध्ये विचार करणे, कुणास जमले होते?

पोट भराया जोगव्यातुनी आव नको भक्तीचा

अंबा म्हणते याचकास का कधी पावले होते?

काय तुझे "निशिकांत" मागणे होते देवापाशी?

"बळ दे माझ्या हातांना" इतके मागितले होते

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--लवंगलता ( मात्रा वृत्त ) 

मात्रा--२८ 

असावे सूत्र जगण्याचे

 

उगाळावे कशाला दु:ख अपुले सात जन्माचे?

कधी हसणे, कधी रडणे असावे सूत्र जगण्याचे

किती आहेत वाटा! पण तरीही एक निवडूनी

धरोनी हात माझा मी, पुढे आहे निघायाचे

जरी कंटाळल्या भिंती घराचे मौन भोगूनी

अबोल्याचे व्यसन जावे कसे श्रीमंत तबक्याचे?

म्हणे स्वर्गात स्त्रीला मान! लक्ष्मी पाय का चुरते?

दिले का अप्सरांना काम देवांना रिझवण्याचे?

असावे फक्त ट्रेलर हे गुन्ह्याचे, दुर्गुणाचे पण

आता होईल चित्रण पूर्ण नेत्यांच्या कुकर्माचे

कुणाला पाहिजे खुर्ची, कुणाला पाहिजे सोफा

सुखांची हाव जेथे, काम नसते गोणपाटाचे

नव्या रक्तास द्यावा वाव म्हणता पक्षश्रेष्ठीने

पुढारी नाव देती फक्त का  अपुल्या अपत्त्याचे ?

नका सांगू मुलांना गोष्ट ती लाकूडतोड्याची

बघावे लागते त्यांना सदा हरणेच सत्त्याचे

तुझे "निशिकांत" आहे राजकारण वेगळे इतके!

प्रवाहाच्या विरोधी तत्व जपणे काय कामाचे?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--वियदगंगा

लगावली--लगागागा X ४

रीत आहे

ही भुतांची रीत आहे

पोंचती, जर शीत आहे

उत्तरांसाठीच धडपड

प्रश्न वादातीत आहे

रोज काळोखात गातो

कवडशाचे गीत आहे

मी कलंदर एवढा की

दु:खही सजवीत आहे

वृध्द होता, बैठकीतुन

आज मी पडवीत आहे

चेहरा हसरा तरीही

वेदना लपवीत आहे

तू नको देवूस देवा!

मी मला घडवीत आहे

माजलेले पाप दिसते

पुण्य का भयभीत आहे?

वाटते का वादळांना?

नाश करणे जीत आहे

या पुजार्‍यांनो लुटाया

देव तुम्हा भीत आहे

तू जरा "निशिकांत" घुसळण

कर जिथे नवनीत आहे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

इथे दरबार आहे

कोण म्हणतो आपुले सरकार आहे?

फक्त नेत्यांचा इथे दरबार आहे

वादळाचे दु:ख अपरंपार आहे

शा़ंततेचा का जगी स्वीकार आहे?

वेळ आली का पुन्हा मत द्यावयाची?

घोषणांचे पेव फुटले फार आहे

दोष का द्यावा उगाचच वारसाला?

लाचखोरीचा जुना संस्कार आहे

जानवे, संध्या नकोशी जाहल्याने

मुंज झाला फक्त सोपस्कार आहे

सार माझ्या जीवनाचे हेच की  मी

वंचनांचा भोगला भडिमार आहे

फूस देवुन गाव ज्याने जाळले तो

शांतता समितीवरी बसणार आहे

शासनाचे फावले विझता निखारे

राहिला आता कुठे प्रतिकार आहे?

फुंकसी का ताक तू "निशिकांत" वेड्या?

आपुल्यांचा पाहिला फुत्कार आहे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--मंजुघोषा

लगावली--गालगागा x ४

ओळखावे लागते

 आपुल्यांनाही खरे तर ओळखावे लागते

भास आभासात डोके खाजवावे लागते

का पुराणातील झाल्या मयसभा इतक्या जगी?

प्यायचे तर ताकही फुंकून प्यावे लागते

पाय का घसरावयाची हौस आहे मानवा?

पाप झाकोनी पुन्हा सज्जन बनावे लागते

बाह्यभिंतींना घराच्या रंग देतो नेहमी

आत विटकेही सही, सुंदर दिसावे लागते

अंध सांगे घेवुनी कंदील का तो चालतो

डोळसांना, येत आहे मी, कळावे लागते

शिक्षितामध्ये अशिक्षित अंध श्रध्दाळू किती?

भान याचेही समाजाला असावे लागते

ईश भक्ती, पुण्य संचय मार्ग मुक्तीचे तरी

कावळ्याला पिंड शिवण्या बोलवावे लागते

माय ती वृध्दाश्रमी पण संस्कृतीचे गोडवे

गावयाला मातृदेवोभव म्हणावे लागते

एवढी "निशिकांत" बेचैनी तुला छळते कशी?

एकटे सुक्रात्**चे जीवन जगावे लागते

** सॉक्रेटिस ज्याने निर्मणुष्य बेटावर जीवन व्यतीत केले.

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवप्रिया

लगावली--गालगागा X ३ + गालगा

खुल्या मनाने

 

कुणास सांगू गुदमर आता खुल्या मनाने?

हास्य लेउनी किती सहावे आत्मबलाने?

रडल्यानेही हलके हलके जरा वाटते

जसे वाटते तसे भेटते क्रमाक्रमाने

दूर असू द्या आठवणींच्या झुंडी सार्‍या

"आज" जरासा शिका जगाया खुलेपणाने

नको नकोशी तरी जन्मले! सुतकी चेहरे

कुत्रे रडले जन्मातच मी आकांताने

जसा संपतो काळ फुलांचा, निर्माल्याला

मरगळ येते अर्थहीन जगणे बनल्याने

पास जाहलो दहावीत अन् लगे नोकरी!

तेंव्हा नव्हत्या स्पर्धा लढण्या प्राणपणाने

लाच खाउनी चालवला वारसा घराचा

"नेतो धन तो नेता" लिहिले कौटिल्याने

जहाल वास्तव, उन्हात जीवन जगता जगता

हिरवळ दिसते बालपणाला आठवल्याने

थांबव तू "निशिकांत" जोगवा मागुन जगणे

फसवतोस का जगास अंबेच्या नावाने?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--अनलज्वाला (मात्रा--२४) 

रात्र केवढी दरवळणारी

 

रात्र केवढी दरवळणारी

आठवणींना जागवणारी

कधी वाटते वादळणारी

ज्योत तरीही पाजळणारी

सलज्ज होता तिचा चेहरा

जणू पाकळी ती फुलणारी

दवबिंदूंचे पेलत ओझे

तृणपाते ती थरथरणारी

सैरभैर मन तिचे तरीही

व्यक्त न होता गुदमरणारी

तिचे कल्पना विश्व असू दे

नकोच वास्तव, दुनियादारी

गझलेमधुनी वावरताना

शायरास ती खुणावणारी

नकोनकोचा पडदा गळता

अंतरात ती सुखावणारी

देवाने निर्मिले तिला पण

नियंत्यासही ना कळणारी

पदर असोनी जागेवरती

उगाच त्याला सावरणारी

सखी तुझी "निशिकांत"असावी

खुल्या मनाने निर्झरणारी

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--पादाकुलक (मात्रा वृत्त)

मात्रा-- ८ + ८

हात ज्यांचे तोडले

शांत कारागीर होते, हात ज्यांचे तोडले

प्रेम का मुमताजचे त्यांच्या जिवावर बेतले

संगमरमर ताज होता प्रेम शाही दावण्या 

झोपडीमध्ये कधी का प्रेम नाही नांदले?

स्वार्थ होता साधला अन् पापही केले तरी

बद असो बदनाम नसणे तत्व होते पाळले

पालथी घालून झाली मंदिरे सारी तरी

पुण्य संचय थोडका पण पाप होते वाढले

जे नसे ते दावण्याचा सोस असतो केवढा!

सभ्यतेच्या मुखवट्याने सत्य सारे झाकले

भेटण्या स्वप्नात येताना किती ती भ्यायची!

यायची शंका तिला, पैंजण कदाचित वाजले 

बघ करोनाने किती आघात केले ईश्वरा!

करविते कोट्यावधी! मदतीस का ना धावले?

वाळल्या होत्या जरी जखमा दिलेल्या तू सखे

आठवांनी काळजातुन भळभळाया लागले

काय अनबन जाहली "निशिकांत"ची अपुल्यासवे?

तोडले जे जे! अधी होते खुशीने जोडले

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवप्रिया

लगावली--गालगागा X ३ + गालगा

मुभा हासण्याची

 

कशी काय जावी उदासी मनाची?

अरे जीवना दे मुभा हासण्याची!

मनी ओढ नांदे अशास्वत सुखाची

म्हणोनी न झाली कृपा विट्ठ्लाची

जसे लागती मुंगळे साखरेला

तशी चाललो वाट पंढरपुराची

चरे केवढे! कोरड्या का कपारी?

करा काळजी नेहमी काळजाची

रुढी अन् प्रथांनी तिला कैद केले

मना फक्त मिळते मुभा गुदमराची

तुझे चोरले मन कुणी ना कळाले

नसावी तिची जात पण तस्कराची

कुणाचा असे दोष चर्चा कशाला?

तयारी करा वाद मिटवावयाची

अबोल्यातली शांतता का जपावी

जिने वाढते शक्यता वादळाची

तुझे काय "निशिकांत" म्हणणे कळू दे!

सवय सोड पोटात लपवावयाची

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त-- भुजंगप्रयात

लगावली-- लगागा X ४

जरा आठवा

 वादळ आले नवपक्षाचे,  जरा आठवा

आधी होते एक घराणे, देश नागवा

सावरकरच्या नावाचीही हकालपट्टी

नकोच होता इतरांचा कोठेच गवगवा

झाला नव्हता राम म्हणे या धरतीवरती

कसे पचवले तू हे सारे! सांग राघवा

समूळ हटवावया गरीबी जमले नाही

म्हणून निर्णय नवा घेतला " गरीब हटवा" 

मुरावयाचे तेव्हा पाणी जेथे तेथे

लोकांना घोषणा दिली की " पाणी जिरवा" 

जनतेला दावली गाजरे, अन् नेत्यांनी

काळ्या पैशातून बनवला गाजर हलवा

उत्पीडन तर होतच असते सामान्यांचे!

मंत्र्यांनो! जे श्रेष्ठी म्हणते तेच राबवा

जरी लादली आणीबाणी देशावरती

हुकूम होता स्वतंत्र्याचे ढोल वाजवा

पुन्हा न यावी काळोखाची रजनी म्हणुनी

घरोघरी कार्यरत असावा एक काजवा

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

अन्याय का मनावर?

 

होण्यास सभ्य, करता अन्याय का मनावर?

का सोस दावण्याचा? नाहीच जे तसूभर

कोडे जुनेच आहे, अपुले कुठे उडाले?

हे व्हायचेच असते, मग का मनात थरथर?

गरिबीत वाढलेला, होताच राज्यकर्ता

तो लागला लगेचच कमवायला भराभर

मस्तीत संपदेच्या, होतो न पुण्य संचय

पापे धुवावयाला नसते नदी, सरोवर

झाल्यास बंद दारे दोघातल्या मनांचे

नुसतेच मग खुलासे होतात व्यर्थ सादर

 वास्तव जहाल असते, म्हणुनीच बालपण मी

जपले मनात, सारे दिसते जिथे मनोहर

शेजार पाक आहे अवघड जरी बदलणे

त्याला गिळून भारत करतील का खरोखर?

वर्षे अनेक झाली, हसलो कधीच नाही

जग का उगाच हसते माझ्यावरी निरंतर?

"निशिकांत" का उगा तू बघतोस खोल इतका?

आतून गाळ सारा, जल स्वच्छ फक्त वरवर

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--आनंदकंद

लगावली--गागाल गाल गागा गागाल गाल गागा