प्रवासी मी उजेडाचा

तुझ्या रागातही असतो कवडसा एक प्रेमाचा
असोनी वाट काळोखी, प्रवासी मी उजेडाचा

सुखाने पेलतो ओझे, ऋणी मी माय, बापाचा
न उतराई कधी होते, न हा मुद्दा हिशोबाचा

म्हणे राहू नि केतू त्रास देती सूर्य, चंद्राला
तयांना छंद जडला माणसांना का छळायाचा?

उशाशी घेतली स्वप्ने, कधी सत्त्यात आणाया
अधूरी राहिली पण नाद ना सुटला जगायाचा

खुला स्वच्छंद द्या माहोल कलिकेला फुलायाला
लढू द्या दुष्ट भ्रमरांशी, नको सल्ला लपायाचा

बसाया कुंपणावर; जो कुणी तरबेज असतो तो
सुखाने नांदतो अन् वाटतो याचा कधी त्याचा

"जगाला प्रेम अर्पावे" असे मी वाचले होते
जयाला आपुले केले, निघाला बेभरवशाचा

अहिल्या खितपतावी का, चरण स्पर्शास रामाच्या?
दिला ना जानकीला मान स्त्रीला उध्दरायाचा

अशी "निशिकांत" का दिसते तुला ग्रिष्मातही हिरवळ?
कलंदर बेफिकिर जगतो, नसे लवलेश दु:खाचा


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

केवढा धास्तावलो!

सखीच्या आठवाने ग्रिष्मही थंडावतो
हिवाळा काळजीने केवढा धास्तावतो!

प्रयत्ने मी मनाला केवढे विस्तारले!
प्रिये! पण मोद भेटीचा तुझ्या ना मावतो

विरोधी पक्षनेत्यांची फुटाफुट नेहमी
महागठबंधनाचे चित्र टीव्ही दावतो

पुन्हा आली दिवाळी, लागतिल लाखो दिवे
जरी दुष्काळ शेतांभोवती घोंगावतो

व्यथा लिहिण्यास बसता स्त्रीभ्रुणांची, भासते
अचानक मृगजळी ढगही जरा ओलावतो

कथा भाकड वगळता कालच्या पोथ्यातल्या
कुणी पाहून सांगा देव केंव्हा पावतो

उधारी या जगाची फक्त आहे माय पण
इथे जो तो असा स्वार्थास का जोजावतो?

मिळावी ओल अश्रूंची सुखांच्या ऐवजी
बगीचा जीवनाचा त्यामुळे फोफावतो

त्वरे "निशिकांत" आता ऐहिकाची धर दिशा
अशास्वतशा सुखाने जीव का वेडावतो?


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

बदलायला नको का?

( तरही गझल. मतल्याचा सानी मिसरा प्रसिध्द गझलकार श्री भूषण कटककर "बेफिकीर" यांचा. )

तिज दार मंदिराचे उघडायला नको का?
काळानुसार आपण बदलायला नको का?

पत्नीमुळेच दरवळ अन् जीवनात हिरवळ
हे गूज लाडकीला सांगायला नको का?

लिहिण्या जहाल वास्तव काव्यातुनी कवींनी
प्राजक्त, प्रेम, तारे वगळायला नको का?

जर भेटले कुणी तर, का मख्ख लिफ्ट मध्ये?
पंख्याकडेच बघता, बोलायला नको का?

बाजार मांडलेला ज्यांनी रुढी, प्रथांचा
त्यांना विवस्त्र करुनी मिरवायला नको का?

जो चेहरेच दावी, लपवीत वास्तवाला
तो आरसा कधी तर भंगायला नको का?

म्हणतील काय सारे, याची सदैव चिंता
अपुल्या मनाप्रमाणे, बहकायला नको का?

बस एक बाळ झाले, माता पित्यास वाटे
भाऊ, बहीण दुसरी खेळायला नको का?

"निशिकांत" प्राक्तनाला ललकारुनी जगावे
मानेवरील जोखड फेकायला नको का?


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

एकलेपण सोसले

माणसे जोडावयाचे स्वप्न माझे भंगले
भोवती गर्दी असोनी एकलेपण सोसले

आदिमाया, आदिशक्ती फक्त लिहिण्या, वाचण्या
चौकटी करुनी प्रथांच्या आत स्त्रीला डांबले

मी नियोजनबध्द जगलो, ठरवुनी पण ईश्वरा!
का तिकिट परतावयाचे तारखेविन छापले?

चंद्र शीतळ पण सखीच्या आठवाने कैकदा
वाढली तगमग, पिठोरी चांदणेही पोळले

शेतमजुरांच्या ललाटी फक्त असते राबणे
सात बारावर कधी ना नाव त्याचे लागले

जिंकण्याची शतपटीने वाढते तेंव्हा मजा
हार झालेली बघाया लोक असता थांबले

का कुणी धरतो अबोला चार भिंतीशी कधी?
सुरकुत्यांनी कोपर्‍यांशी फक्त नाते ठेवले

पाप-पुण्याची न धास्ती नास्तिकांना वाटते
तेच चिंताग्रस्त जे जे मंदिरी भक्ताळले

वावडे "निशिकांत" आहे का सुखांचे एवढे?
दु:ख माझ्या अंगणी मनसोक्त होते नांदले


निशिकांत देशपांडे. मो,क्र. ९८९०७ ९९०२३

तेथला नव्हतोच मी--( तरही गझल )

( मतल्यातील सानी मिसरा प्रसिध्द गझलकार श्री भूषण कटककर "बेफिकीर" यांचा. ) 

स्थैर्य कुठले? पोट भरण्या फक्त वणवणलोच मी
घेतला मी जन्म जेथे, तेथला नव्हतोच मी

मी म्हणायाचो करावे दु:खही पण साजरे
वेदनेने मात केली शेवटी हरलोच मी

तो निरामय काळ होता, माय होती तोवरी
देतसे चारा पिलाला, फक्त उघडी चोच मी

जीवनी माझ्या असोनी सर्व अंधःकार पण
काजवा होऊन जगलो आणि चमचमलोच मी

भावनात्मक पडझडीने संपले सारे तरी
आसवे लपवीत मोदे, दु:ख गुणगुणलोच मी

आजही तू लाजरी आहेस पहिल्यासारखी
कालचा तू पाहिलेला, आज आहे तोच मी

चित्र मी रेखाटल्यानंतर तुझे मोनालिसा!
कुंचला पुसतो "कशाला रोज मोहरतोच मी"

जा पुढे लढ! मी तुझे सांभाळतो कपडे गड्या
अंगकाढू धोरणाला रोज आचरतोच मी

वास्तवाचे भान असणे, चांगले "निशिकांत" पण
ऊंच आकाशी उडावे, स्वप्न हे बघतोच मी


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३


                                                               )

नजरेमधून कळते

बोलावयास खोटे, तोंडात जीभ असते
शब्दाविना खरे ते नजरेमधून कळते

ती लाजरी अशी की दृष्टीपथात नसते
मी पाहतोय कळता स्वप्नामधून विरते

देऊळ बंद स्त्रीला, कारण तिला बघोनी
स्वारस्य लंपटांचे देवामधील सरते

गर्दीत लोक सारे नसतात चांगले अन्
सज्जन जगात विरळा, त्यांची न झुंड दिसते

का मंदिरी प्रभूला पाहून शांत वाटे?
श्रध्देत तर्कसंगत उत्तर कधी न मिळते

कर्नाटकी असो वा शैली अजून कुठली
पण नेमकी समेवर तालात मान हलते

श्रीमंत लोक करती शिक्षित मुलांस अपुल्या
माणूस व्हावयाला चाळीत मस्त जमते

गच्चीत बाग टिचभर, कौतूक केवढे ते!
हिरवा शिवार गावी, मन आठवात रमते


हळुवार घाव ह्रदयी "निशिकांत"च्या असावा
गवतावरील दवही डोळ्यामधून झरती


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

जरा वास्तवाशी सलोखा करू

नको चंद्र तारे, नको चांदणेही, जरा वास्तवाशी सलोखा करू
भुकेशी लढाई, व्यथांच्या छटाही जरा स्पष्ट काव्यातुनीही भरू

अशाही, तशाही घडाव्यात घटना, अशी रीत आहे तुझी जीवना!
असे का? तसे का? नसे प्रश्न अमुचा, भल्याला, बुर्‍याला सुखे पत्करू

उभ्या आज पायावरी आपुल्या त्या, सुशिक्षित, मनी आत्मविश्वासही
स्त्रिया आजच्या स्पष्ट म्हणतात हाल्ली, कुठे राम दिसता तया उध्दरू

स्वतःची फसवणूक करते कशाला , जगा सांगते बाळ माझे गुणी
उसासे तिचे प्रश्न करतात हल्ली, उडाले कुठे माय गे पाखरू?

तसाही कलंदर मनाचा म्हणोनी तुला वाकुल्या दावतो जीवना!
जगावे अशी हौस आहे कुणाला? बिलंदर तुझे मी निडर लेकरू

म्हणे करविता तू नि कर्ता जगाचा असा भ्रम जगी पोसला का? कुणी?
जगू दे मला वाटते त्याप्रमाणे, दयाळा नको ना मला वापरू!

जरी विघ्नाहर्ता जगाचा तरी का प्रतिष्ठापनेला हवी शुभघडी?
रुढी कर्मकाण्डात फसलो असा मी, खुला श्वास घ्याया कुठे वावरू?

उद्याची करायास तरतूद, माया उगा मी जमवली असे वाटते
जशी धाड यावी तसा येत मृत्यू, पसारा किती अन् कसा आवरू?

मनाच्या कपारीत "निशिकांत" हिरवळ? जरी सत्तरी पार झाली तरी
खरे सांग तेथे कुणी नांदते का? तिचे नाव घ्याया नको घाबरू


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३ 

खूप आहे

बाळ बाळंतीणही सुखरूप आहे
अन् दिले जन्मू मुलीला खूप आहे

माय खचलेली दिसे वृध्दाश्रमीची
लेकरांचे पण किती अप्रूप आहे!

चेहर्‍यावर चेहरे फसवावयाला
जाणतो मी आतला विद्रूप आहे

का उगा जुळवीत बसता पत्रिकांना?
पण बघा की तो तिला अनुरूप आहे

जीवनाची सांजही मैफिल कराया
होउनी तल्लीन गातो भूप आहे **

वेदना सहचारिणी मानून घ्यावी
तिजसवे नांदायचे गुपचूप आहे

ठेच खाल्ल्यावर कसा "निशिकांत" नास्तिक
भक्ति मार्गी जाहला तद्रूप आहे

**भूप, पूर्व रात्री गायला जाणारा राग


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

का नभाला पारखे त्यांना करावे?

पाखरांचे पंख का कोणी खुडावे?
का नभाला पारखे त्यांना करावे?

वादळांना एवढे का घाबरावे?
शांतता असते चिंरंजिव ओळखावे

पाप करुनी शरण जाता देव पावे
पुण्यवंतांच्याकडे कोणी बघावे?

न्याय का तक्रारदारांनाच मिळतो?
मूक अश्रू रामशास्त्र्यांनी पुसावे

संसदेची एकदा व्हावी समिक्षा
कोण आले निवडुनी चरण्यास रावे?

जिंकतो तो नेहमी असतो सिकंदर
हारणार्‍यांना कधी कोणी न पावे

वादळाचा शांततेशी तह न होतो
पक्षबदलूंचे इथे घरटे नसावे

याचना करतो दयेची दोष नसता
जैन नसुनी चांगले ते घेत जावे

चेहरा प्रतिबिंब असतो अंतराचा
मुखवटे "निशिकांत" का मग पांघरावे?


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

कुरवाळतो मी

आठवांना कालच्या कुरवाळतो मी
वास्तवाला आजच्या लाथाडतो मी

मृत्तिकेचा गंध घ्याया पावसा रे!
अंगणी पाणी जरासे शिंपतो मी

संकटांची लागता चाहूलही पण
यत्न ना करताच देवा पूजतो मी

झेप घ्या तुम्ही तरी माझ्या मुलांनो
शक्य ना झाले मला ते सांगतो मी

वादळांशी तह कधी का शक्य असतो?
कातळाच्या ताकदीने झुंजतो मी

लोक पुसती काय त्या वारीत मिळते?
ना दिसे विठ्ठ्ल तरी भक्ताळतो मी

आळणी श्रीमंत जीवन संकटाविन
वाळल्या जमिनीतही फोफावतो मी

सभ्य असुनी काळजाला वेदना का?
गुंतलो आहे कुठे? नाकारतो मी

कैदही "निशिकांत" का वाटे हवीशी?
प्राक्तनी जे तेच माझे मानतो मी


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

उसासे दाबताना पाहिले--

( तरही..सानी मिसरा गझलकार देवपूरकर यांचा. )

मुग्ध कलिकेला उसासे दाबताना पाहिले
किर्र काळोखात कांही हालताना पाहिले

आरसा दावीत असतो बिंब आनंदी तरी
आत माझ्या मी मला सुस्कारताना पाहिले

प्राक्तनी ना भेट त्याच्या, नित्त्यनेमे पण तरी
पोर्णिमेला सागरा रोमांचताना पाहिले

फक्त सत्ता ध्येय असते, उर्मटांना पण तरी
कौल मागाया प्रजेचा, वाकताना पाहिले

ओंजळी नाही पसरल्या मंदिरी त्याच्यापुढे
भाग्य, देवाला जरी मी, वाटताना पाहिले

माय ती वृध्दाश्रमी अन् लाडका डॉगी घरी
संस्कृतीच्या लक्तरांना लोंबताना पाहिले

का कपातिल वादळांना भ्यायचे असते कधी?
जीवनी ज्याने हजारो संकटाना पाहिले

मी जसा दिसतो तसा स्वीकारला गेलो तरी
चेहर्‍याखालील "मी'ला दग्धताना पाहिले

मानवा धिक्कारुनी "निशिकांत" गोदा सांगते
नाथ जाता माणसांना थुंकताना पाहिले


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

आभास आहे तो निखळ

भांडणारे आज देती शासनाला पाठबळ!
पाहतो ते सत्त्य की आभास आहे तो निखळ

पक्ष असती वेगळे पण चाल त्यांची तीच ती
घोषणा देऊन करती पांढरे अपुले उखळ

का विरोधी पक्ष नेते फेकती इतका चिखल?
त्याच चिखलाने प्रसवले केवढे सुंदर कमळ!

अनुनयाची हद्द होते, वाकुनी मत मागती
बिन कण्याचे पक्ष सारे, एकही नाही प्रबळ

जाहले कमवून  सारे सात जन्माचे अता
वंचितांचा हो सहारा, हात कर थोडा सढळ

मोठमोठ्या सदनिका अन् संपदा भरगच्च पण
स्नेह ना संवाद तेथे, माणसे झाली विरळ

घेतले डोक्यावरी, चुचकारले त्याला तरी
देशद्रोही काश्मिरी का ओकतो आहे गरळ?

वाळल्या शेतात नसतो पाखरांचाही थवा
माणसे शहरात जाण्याची म्हणोनी वावटळ

मंदिरी "निशिकांत" जाई, मागणे नसले तरी
देव भक्ती, स्वार्थ यांची होत नसते सरमिसळ


निशिकांत देश्पांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

तारुण्याचा गंध विरेना

दुरावल्याने सखी अताशा, एक एक पळ कसा सरेना?
तरी लोक का म्हणती थांबत नसतो केंव्हा काळ, कळेना?

समानता हे गोड स्वप्न अन् फक्त विषमता वास्तव असते
खूप संपदा कुठे, तर कुठे घाम गाळुनी पोट भरेना

गुर्‍हाळ एरंडाचे झाले जीवन, त्यातुन काय मिळावे?
वैफल्याने ग्रस्त एवढा! ओठावरती हास्य फुटेना

क्षितिजापुढती नांदायाची जरी आवडे रम्य कल्पना
पाय टेकुनी जमिनीवरती जगावया पर्याय मिळेना

हळू चालते जाताना जी, गाय परतते जलद गतीने
ओढ वासराची येताना, तर जाताना पाय निघेना

हास्यक्लबातिल कृत्रिम हसणे बिनकामाचे, लोक हिणवती
गेल्यावरती सत्य उमगते, उदास बसण्याहुनी बरे ना!

नवस बोलुनी, देवकृपेने घरात मुलगा जसा जन्मला
नको नकोशी अधीच होती, अता तर तिला कुणी पुसेना

क्षोभ  जनाचा बघून ठरली, बैठक होती मार्ग शोधण्या
लाचविरोधी निर्णय घ्याया, चोर त्यातला कुणी धजेना

कसा काय "निशिकांत" बरसतो ओला श्रावण मावळतीला?
यत्न करोनी सुरकुत्यातला तारुण्याचा गंध विरेना


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

डोकावुन आत बघावे

"हे झाले असे कसे? चे विश्लेषण नीट करावे
का दोष उगा कोणाला? डोकावुन आत बघावे

ही आयुष्याची वणवण, संपेल कधी का देवा?
श्वासांना गुदमरणार्‍या, मृत्यूने कवटाळावे

नवजात शिशूचे रडणे, ऐकून हास्य फुलल्यावर
मुलगाच जन्मला आहे, ना मुलगी हे समजावे

भक्तीने दर्शन घ्याया, जातो मी जेंव्हा जेंव्हा
दिसतात मंदिरी याचक, भक्तांस कुठे शोधावे?

हे पक्षिणीस केंव्हाही सांगावे लागत नाही
पोटाला चिमटा घेवुन, बाळास घास भरवावे

आनंदी क्षणही देती, का आठव करकचणारे?
सुखदु:खापैकी देवा, नेमके काय मागावे?

ना बैठक, बोलाचाली लग्ने ठरवायासाठी
दोघातच ठरते सारे, अन् आम्ही हुंकारावे

घेताना ऊंच भरारी, सारेच खुशी अनुभवती
पण एकएकटे तेथे, हे त्यांना ज्ञात नसावे

"निशिकांत" विठूचा महिमा, ना कळतो अज्ञान्यांना
अंतरी ज्योत तेवाया, वारीत हरवुनी जावे


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

वेगळी व्याख्या लिहावी

कधी दु:खातही हिरवळ बघावी

सुखाची वेगळी व्याख्या लिहावी

कशाला आस धरुनी मृगजळांची

तुतारी संपदेची वाजवावी?

परिक्षा पास होण्या जीवनाची

सुखाची का गुलामी पत्करावी?

नका बोधामृताचे डोस पाजू

मुलांची राहणी भावी असावी

कवडसा एकही असतो पुरेसा

तरी का हाव सूर्याची धरावी?

प्रभूच्या पायरीवर भीक मिळते

तिथे ना आस मुक्तीची करावी

पुरे ना! चंद्र, तारे, प्रीत स्वप्ने

नव्या काव्यात वास्तवता दिसावी

यमाने दार टकटकले कदाचित

अता नि:संग वृत्ती बाणवावी

निराशा टाळण्या "निशिकांत" भावी

न होती पूर्ण, ती स्वप्ने पुसावी

निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

बरा चालला होता

नकोच चर्चा कोण कुणाशी कसा वागला होता
आयुष्याचा काळ तसाही बरा चालला होता

पालवलेली सृष्टी सुध्दा मनास भावत नव्हती
तू गेल्यावर सदा जीवनी ग्रिष्म नांदला होता

गतसाली गर्भार ढगांचा वांझोटा जल साठा
प्रदूषणाला भिऊन गर्भाशयी गोठला होता

काळ बदलला, गजरा आता कोणी माळत नाही
कधी मोगरा शृंगाराचा भाग जाहला होता

स्वार्थ साधण्या आयुष्याला नकात देऊ वळणे
म्हणाल नंतर धोपट रस्ता किती चांगला होता

गावाकडचा शेणसडा अन् अंगणात रांगोळी
शहरी निघता, एक उसासा खोल दाबला होता

"होकारासन" रोज करा पोरांनो शांतीसाठी
हुकुमी एक्का हा आम्हीही कधी खेळला होता

सर्व उत्तरे सापडल्यावर काय करावे पुढती?
प्रश्न सोडवाया हा, नवखा प्रश्न गावला होता

विकून का "निशिकांत" टाकली शेती गावाकडची?
भुलून शहरावरती निर्णय चूक घेतला होता


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

शेत बहरले असते

कवितांच्या जर वर्षावाने शेत बहरले असते
कशास विकले फास घ्यावया दोर एवढे असते?

बारा महिने मोसम असतो कविता बरसायाचा
दु:ख कशाचे? शब्द कळांना जोजवायचे असते

पाउस येण्या अधीच ठरती मुशायरे गझलांचे
ग्रिष्मामधली गझल श्रावणी शायरांकडे असते

मृगनक्षत्रातील पावसा! हरवलास तू कोठे?
वेळेवर असतास बरसला, शेत पेरले होते

नकोच पाउस, ढगा! गळू दे चार आसवे बघुनी
फासावरती चढणार्‍यांचे दु:ख केवढे असते

तुला यायचे असेल तर ये अथवा नकोस येऊ
इथे पावसा दुष्काळाचे कुणा वावडे असते?

वारीमध्ये ब्रह्मानंदी टाळी लागत नाही
विठू ऐवजी ध्यान आमुचे पावसाकडे असते

टपटप वाजे पत्र्यावरती पाउस खेड्यामध्ये
नकळत येतो, जातो शहरी, असे घर बडे असते

होती ना "निशिकांत" कपारी ओल्या ह्रदयामधल्या!
बरसातीविन ओल, सखीचे जेथे घरटे असते


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

ही जनरेशन--

( बदल म्हणून एक इंग्रजी काफिये असलेली गझल. सहाजिकच गझलेत बरेच इंग्रजी शब्द येणे क्रमप्राप्त आहे )

कशी लिहावी शुध्द मराठी जाणत नाही ही जनरेशन
व्याकरणाचे फक्त पुस्तकी होते केंव्हा केंव्हा मेन्शन

शुभं करोती कुठे हरवले? हम्प्टी डम्प्टी रोज म्हणावे
भगवद् गीता, संध्या वाटे, बुरसटलेले जुने क्रिएशन

गल्लीमधला वाणी आता जुना वाटतो माल घ्यावया
वॉलमार्ट अन् बड्या मॉलशी जुळले आहे मस्त कनेक्शन

नाती बोटावर मोजावी इतकी ठाउक पाश्चात्यांना
बाकी सारे इनलॉ इनलॉ, ओलाव्याविन कसे रिलेशन?

राजा राणी कुटुंब छोटे मजेत राही परदेशी, पण
इनलॉ येता भेटायाला, डॉटर इनलॉ घेई टेन्शन

पोट भराया अन्न मिळेना चार घास खाण्यास परंतू
अमाप साठा, करावयाला कडधान्याचे फरमेंटेशन

नाक घासतो, मुजरा करतो, नकोच मर्जी खफा बॉसची
हवे प्रमोशन, हाव एवढी टेन्शनला ना मिळते पेन्शन

उजाड खेडी, बकाल शहरे, माणुसकीची जिथे वानवा
देश उद्याचा असेल कैसा, अवघड करणे इमॅजिनेशन

"निशिकांता" जर जगायचे; तर डोळेझाक करावी, अथवा
बाय करूनी जगास, स्वर्गी शोध तुझ्यासाठी लोकेशन


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

चंद्र स्वप्नी पाहिला मी भाकरीचा

चंद्र स्वप्नी पाहिला मी भाकरीचा
दास झालो भूक नावाच्या सखीचा

शौर्यगाथा कालची का आठवावी?
आज जिंके तो सिकंदर या घडीचा

प्रेम विषयासक्त नव्हते राधिकेचे
ती भुकेली ऐकण्या "सा"बासुरीचा

सुरकुत्यांच्या आड डोकाऊन बघता
पाहिला हिरवा मळा मी शायरीचा

तो कसा भेटेल भक्तांना बिचारा?
कैद आहे फेकलेल्या विटकरीचा

खिन्न संध्याकाळ असते शोक उत्सव
आपुल्या पासूनच्या ताटातुटीचा

मागणी कांहीच नाही, तव कृपेने
जाहलो भोई तुझ्या मी पालखीचा

काय लावावे निकष नेता बनाया?
जाहला धंदाच हा उचलेगिरीचा

मी तुझ्या "निशिकांत" स्वप्नी वावरू का?
प्रश्न का असतो सखे परवानगीचा?


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

देव जाणे

नेमका आहे कुणाचा? देव जाणे
वेदनेचा की सुखाचा? देव जाणे

आवडे मज संस्कृती अन् संगणकही
कालचा मी का उद्याचा? देव जाणे

ओढल्याने थांबतो मी मजबुरीने
कासरा का आठवाचा? देव जाणे

वृक्ष देतो गर्द छाया नेहमी पण
सोस का त्याला उन्हाचा? देव जाणे

भोवती वर्दळ तरी ज्येष्ठांस असतो
शाप का एकलपणाचा? देव जाणे

भेटलो नुसता तिला पण का जगाने?
कावळा केला पराचा देव जाणे

प्राक्तनाचे भोग का टळतात केंव्हा?
घोर का मग संकटाचा? देव जाणे

आर्त नजरेला न दिसतो याचकांच्या
देव का देवालयाचा? देव जाणे

का असे "निशिकांत" तू मिटतोस डोळे?
राबता का ओंगळाचा? देव जाणे


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

आठवल्यावर

अश्रू मणभर
आठवल्यावर

जगू नव्याने
सावरल्यावर

संशय मिटतिल
सांगितल्यावर

सरेल गुदमर
ओघळल्यावर

स्वप्न बहरते
ती दिसल्यावर

पवित्र वाटे
सारवल्यावर

किंमत कळते
ती नसल्यावर

कळी न उमले
चुरगळल्यावर

कळे वेदना
कळवळल्यावर

फास काचतो
आवळल्यावर

निष्प्रभ वादळ
कातळल्यावर

कपार ओली
भळभळल्यावर

शिकलो गझला
सुरकुतल्यावर


निशिकांत देशपांडे.
मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

सजवूत आम्ही

वेदनांना छानसे सजवूत आम्ही
सुरकुत्यांनाही करू मजबूत आम्ही

रंग खलुनी घेतले अश्रूत आम्ही
वस्त्र आयुष्या तुसे खुलवूत आम्ही

दु:ख असते पाचवीला पूजलेले
आज सटवाईसही हरवूत आम्ही

का उदासी सांजवेळेला असावी?
बाल आयुष्यात रेंगाळूत आम्ही

पान पिकलेले तरीही देठ हिरवा
निश्चयाने तत्व हे पाळूत आम्ही

वृध्द असुनी मस्त सैलानी कलंदर
काल फिरलो आजही मिरवूत आम्ही

शेवटी जे व्हायचे होईलही पण
आज आकाशी खुल्या विहरूत आम्ही

हासवावे अन् हसावे ब्रीद अमुचे
स्वर्ग आयुष्यात आकारूत आम्ही

स्वप्न हे "निशिकांत"ला पडले पहाटे
दु:ख केले हासुनी काबूत आम्ही


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

जाहल्या ओवाळुनी

आरत्या, पंचारत्याही जाहल्या ओवाळुनी
का न देवा पाहिले माझ्याकडे तू ढुंकुनी?

चौकटींची का गुलामी पत्करावी जन्मभर?
पाप नावाच्या भयाने, ठेवलेले बांधुनी

आरसा दावू नका मी जाणतो आहे कसा
चेहर्‍याचे हास्य फसवे, दु:ख ठेवी झाकुनी

शोधुनीही सापडेना, एक व्यक्तीही अशी
की जिला वंदन करावे आदराने वाकुनी

नम्रतेचा अर्थ आता पाहिजे बदलायला
बिनकण्याचे वागणे बाजूस थोडे ठेवुनी

उत्तरे शोधीत जातो, जन्म सारा पण तरी
शेवटी का प्रश्न उरती शेकडो आ वासुनी?

हाक मी देऊनही प्रतिसाद ना आल्यामुळे
सांगतो मी गोष्ट, देतो सादही हुंकारुनी

विठ्ठलालाही अता विठ्ठलपणा ना भावतो
वीट झाली कैद जी शिक्षा सरेना भोगुनी

दौलतीची हाव का "निशिकांत" होती एवढी?
काय मरणोत्तर गड्या जाशील सोबत घेउनी?


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

जोजावतो आहे (वृत्त--राधा )

आठवांची लक्तरे जोजावतो आहे
वास्तवाला आजच्या मी टाळतो आहे

कर्ज मी फेडीत आलो, घेतले नसता
का जमाना व्याजही पण मागतो आहे?

बंडखोरी ना मना शिवते जराशीही
काळ म्हणुनी एवढा सोकावतो आहे

संपता संपेचना दैना, कधीचा मी
कुंडलीतिल लक्तरे भिरकावतो आहे

सोडले मोजायचे दु:खी क्षणांना मी
जीवनी फुलपाखरासम विहरतो आहे

बूज माझी राखली परक्याच लोकांनी
आजही मी आपुल्यांना वाचतो आहे

चढ उताराच्या प्रवासी झिंग अनुभवतो
नागमोडी वाट अवघड शोधतो आहे

केवडा गंधाळला की साप वावरती
काळजी घ्या बालिकांनो! सांगतो आहे

का तुला "निशिकांत" चंगळवाद आवडतो?
मृगजळांच्या खोल डोही पोहतो आहे


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

घळघळलेली

घडी मनाची चुरगळलेली
कपार ओली ओघळलेली

निर्माल्याचे अतीत दावी
फुले कालची दरवळलेली

उमलायाचा काळ असूनी
कळी अशी का मरगळलेली?

ऐक निर्भया असिफाची तू
आर्त कहाणी भळभळलेली

छतास क्षुंबर लखलखणारे
मने अशी का काजळलेली?

परक्या घरची पोर सासरी
दुधात साखर विरघळलेली

स्त्रीभ्रुणास अंधार नसावा
रात्र असावी मावळलेली

रंग उडो वा दिसो जुनेरी
भींत नसे ही डळमळलेली

आठवते "निशिकांत" तुला का?
रात्र तिजसवे वादळलेली


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

कुणी टाळला?

वादावरती उगाच पडदा कुणी टाकला?
सोडवायला हवा प्रश्न तो कुणी टाळला?

संकट असते आज घडीचे तोंड द्यावया
पाठ फिरवणे मार्ग केवढा आम जाहला!

अशी कशी प्रेमात कैद ही? तिने पिंजरा
खुला ठेवला, ना उडता तो सुखी वाटला

अंथरूण पाहून पाय का पसरायाचे?
भव्य स्वप्न तर ऊर्जा देते, पुढे जायला

भूक लपउनी खुशीत आहे, भासवण्याला
रवंथ करतो, नसून कांही घरी खायला

कैक मंदिरे, शोध कुठे मी देवा घेऊ?
अहं सोडता अंतर्यामी दिसू लागला

पुंडलिकाची वीट कदाचित कैद जाहली
विठूस नाही जमले माझ्या घरी यायला

सिध्द तुझा "निशिकांत" जाहला पळपुटेपणा
लवाद नेमुन निर्णय जेंव्हा पुढे ढकलला

टांगलेस "निशिकांत" दु:ख का वेशीवरती?
लाज कशाची जे आहे ते दाखवायला


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

रंगतो मी

वाढले ताटात जे, ते जेवतो मी
कोणताही रंग लावा, रंगतो मी

वादळे मजबूर होता तह कराया
दूर नाही शांतता हे मानतो मी

काल जे होते, न उरले स्वप्न आता
मृगजळांच्या पाठलागी धावतो मी

रंग हिरवा वा निळा, भगवा असू दे
सर्व झेंड्यांची पताका वाहतो मी

जर हवी सुर्यास थोडी सावली तर
"तेज दे सोडून" त्याला सांगतो मी

आशयाची वानवा कवितेत असुनी
शब्द, यमकानेच बाजी मारतो मी

साळल्या(#) फांद्या, कण्होनी वृक्ष म्हणतो
दु:ख, छाया गर्द द्याया, भोगतो मी

श्रीगणेशा कैक वेळा जाहला पण
आजही पूर्णत्व वेडा शोधतो मी

का अशी "निशिकांत" यारी वेदनांशी?
चौकटी मधली सुखे लाथाडतो मी

(#) साळणे म्हणजे फांद्या तोडून झाडास ट्रिम करणे.


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

मनी उसळते कधी कधी

गोंधळलेली व्यक्तीसुध्दा विचार करते कधी कधी
वाट शोधण्यासाठी उर्मी, मनी उसळते कधी कधी

मऊ मुलायम माणसासही दुर्धर होतो रोग जसा
बनून कातळ जगावयाची, आस उमलते कधी कधी

पिले उडाली, मजेत तिकडे, आनंदी आनंद तरी
सुरुकुतलेल्या गालांवरती ओघळते का कधी कधी?

खून, दरोडे, फसवा फसवी, बलात्कार पानोपानी
वाच मुलांना पेपर म्हणणे, नको वाटते कधी कधी

श्रावण नाही सेवा करण्या, खूप पटवले मनास पण
वृध्द वधाया दशरथ नसतो, मनात सलते कधी कधी

रक्षण मिळते स्त्रीभ्रुणास जर, जुळ्यात मुलगा असेल तर
नसता गर्भाशयीच हत्त्या निश्चित असते कधी कधी

कसे जगावे उद्या, काळजी आज कशाला करायची?
धगधगणारी भूक आजची, मरण मागते कधी कधी

संस्कारांच्या ओझ्याखाली जगू न शकलो हवे तसे
पाप, पुण्य विसरून जगावे मनाजोगते कधी कधी

वेड कसे "निशिकांत" लागले, नास्तिक असुनी, देवाचे?
भरकटलो मी मार्ग जीवनी, हे जाणवते कधी कधी


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र.९८९०७ ९९०२३

बेताल वागण्याला

--( एक वेगळ्या विषयावरील गझल; थोडी हटके )

शोधू नका बहाणे पीण्यास, पाजण्याला
शिकलो पिऊन थोडे बेताल वागण्याला

सारे उगाच म्हणती जगणे कठीण आहे
चिंता नशेत विरते मिटताच पापण्याला

चढता नशा जराशी येतोय जोश इतका
करतो नभी चढाई, तार्‍यांस तारण्याला

नादान म्हणे साकी "जातोय तोल माझा"
पीतोय मी जराशी, बेताल चालण्याला

पडता नशेत मार्गी, कुजबूज यार करती
आम्ही दोलीय संधी श्वानास भुंकण्याला

म्हणती नशेमुळे मी हरवून सर्व बसलो
शुध्दीशिवाय नाही कांहीच हरवण्याला

सोडून सर्व गेले, विरहात ग्रासलो मी
मदिराच फक्त उरली अश्रूस रोखण्याला

जाणून कापले मी रेशीम पाश सारे
पीतो अमाप आहे, मजलाच विसरण्याला

दु:खास दु:ख झाले, पाहून दु:ख माझे
जालिम उपाय मदिरा, दु:खास भूलण्याला

"निशिकांत" कालची ती मैफिल किती नशीली!
नोटा किती उधळल्या मुजर्‍यास ऐकण्याला?


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र ९८९०७ ९९०२३

जाळ गेला

रंगताना कृष्ण रंगी काळ गेला
वेदना गेल्या विझूनी, जाळ गेला

शोध राधा घेत होती नाचताना
होश उडता एक कोठे चाळ गेला?

काय ती केली नशा होळी सणाला!
मीच का? मम सावलीचा ताळ गेला

कष्ट त्याने खूप केले, शेत कसले
कर्ज देण्या नांगराचा फाळ गेला

ध्येय माझे केवढे ते दूर आहे!
रान सारे तुडविले अन् माळ गेला

वाटला बघता क्षणी नेता उद्याचा
आपुल्यांशी कापुनी तो नाळ गेला

भासला होता जनांचा तो दिलासा
आपुली तो शिजवण्याला दाळ गेला

जिंकली बाजी जसा निवडून आला
विनय भंगाचा, खुनाचा आळ गेला

वास नेत्यांचा बरा दिल्लीत आहे
शुध्द पाणी राहिले अन् गाळ गेला

पोसते "निशिकांत" आई काळजीने
सोडले मग का तिला? अन् बाळ गेला


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

काळजास त्याच्या जाणवते

दु:ख कधी का फुटपट्टीने कुणी मोजते?
ज्याला सलते, काळजास त्याच्या जाणवते

जगात आलो, गेलो, सारे आप्त विसरले
बरे जाहले, हिशोब झाला, कोण अडकते?

तू ये अथवा नकोस येऊ, मनात माझ्या
तुझ्या आठवानेही नुसत्या प्रीत बहरते

आई म्हणजे विचित्र आहे असे रसायन!
असून वृध्दाश्रमी मुलांचे कौतुक करते

अंधाराने विजय मिळवला उजेडावरी
सूर्य हरवणे, कलीयुगाचे लक्षण असते

भूतदया करण्याचे आता भूत उतरले
कानपिळी तो बळी असावा हे जाणवते

रंग उडाल्या भिंतीसम ही कुडी जाहली
उर्जित होता काळ कधी धूसर आठवते

आपण अपुला परीघ असतो ठरवायाचा
नदी, न ओलांडता किनारे, मस्त वाहते

सूर्याला "निशिकांत" पाहिजे जरा सावली
दुर्मिळ असते कधी कधी जे मनी नांदते


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र.९८९०७ ९९०२३

नको ती आखणी केली

फुका दुर्लक्षिले दु:खास अन् हेटाळणी केली
सुखाशी नाळ जोडाया नको ती आखणी केली

किती होते प्रवाही प्रेम निस्पृह आपुले सखये!
अपेक्षा ना कुणा होती, न कोणी मागणी केली

नकोसा जाहला गजरा तुला, हा दोषही माझा
वसंताची तुझ्या मी भोवताली पेरणी केली

न झाली वाढ माझी नीट मी गर्दीत असताना
पिकाला रक्षिण्यासाठी तनाची काढणी केली

कुणाला त्रास ना देता, जगावे ठरवुनी जगलो
नगण्यांच्या तरी कळपात माझी नोंदणी केली

मनाला काळजी, मेल्यावरी नर्कात जाण्याची
म्हणूनी आजच्या नगदी सुखांची कापणी केली

नको देऊस कांहीही मला बाजेवरी देवा
स्वकष्टांच्या किनारीने, उदासी देखणी केली

हिशोबी या जगी भावात दोन्ही सहमती होता
पिता अन् माय दोघांची कशी ही वाटणी केली?

उडाया लागला "निशिकांत" जेंव्हा ऊंच आकशी
अथक केल्या प्रयत्नांची मनोमन उजळणी केली


निशिकांत देश्पांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

सारखे मन यार हो

( तरही-सानी मिसरा ख्यातनाम गझलकार आदरणीय श्री भूषण कटककर "बेफिकीर" यांचा. )

शांत असतो झेलुनी मी वेदनांचे वार हो
दाखवा ठेवून माझ्यासारखे मन यार हो

चांगला म्हणतील सारे, स्वप्न जे होते उरी
शोकसंदेशातुनी ते जाहले साकार हो

व्यस्त असते आज आई, एवढी फुरसत कुठे?
व्यक्तिमत्वाला मुलांच्या द्यावया आकार हो

वादळाने शांततेशी जर कधी केला सुला
केवढे होईल जगणे आळणी बेकार हो ?

सांजवेळी एकटेपण , ना मुलांना काळजी
कार्ड सरकारीच आता जाहले आधार हो

ताठ मानेच्या जगी या लीनता दिसते क्वचित
घोंगडे जर अडकले तर, वाकुनी जोहार हो

पाहिले होते हजारो सभ्य मी बुरख्यातले
चालतो त्यांच्या मनीही मानसिक व्यभिचार हो

गोष्ट सांगावी कुणाला? एकटा गर्दीत या
आज शिकलो मी स्वतःला द्यावया हुंकार हो

आजही "निशिकांत"च्या ध्यानी न आले एवढे
का जिहाद्यांनी करावा मानवी संहार हो


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

जाईल मान खाली

( तरही गझल. मिसरा आदरणीय भूषण कटककर यांचा. )

दंगे करावयाला मिळते जरी दलाली
लाजून भारताची जाईल मान खाली

कायमरुपी दिलेल्या जपतोय आठवांना
होती कधी अचानक जाण्या क्षणेक आली

देवास मानतो हा आभास निर्मिण्याला
गझलेस प्रार्थनेच्या मी लावल्यात चाली

एस्कॉर्ट नाव गोंडस, पैसे दिल्यास जेथे
असते तयार सजुनी, शबनम, लिसा, मिताली

तारुण्य धुंद जगलो माझ्या मना प्रमाणे
पण आज प्राक्तनाच्या झालोय मी हवाली

हा मूळ प्रश्न आहे, येते वयात जेंव्हा
का बंधने तिच्यावर? मोकाट का मवाली?

श्रीमंत संकुलांचा सल वेगळाच आहे
क्षण एक झोपडीतिल नसते इथे खुशाली

विकलो कधीच नाही, जमले तसाच जगलो
खुश राहिलो, भुकेची केली जरी हमाली

"निशिकांत" सांजवेळी अंधारले तरीही
पूर्वा कशी मनीची, उधळी प्रभात लाली?


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

सारा पसारा--

( तरही--सानी मिसरा श्री भूषण कटककर यांचा )

आसवांच्या अडगळीने कोंडमारा
आवरू केंव्हा तरी सारा पसारा

अंधश्रध्दा ठेवणार्‍या माणसांना
जो जगी नसतोच तो वाटे सहारा

आप्त करतो दूर अन् गळफास जवळी
कर्ज नोंदीनेच भरला सात बारा

वाटही बघते तुझी का वाट सखये?
चाहुलीने सरसरे अंगी शहारा

परप्रकाशित चंद्र असुनी व्यर्थ भुललो
हे उमगले अन् निखळला एक तारा

वादळाने शांतता स्वीकारली अन्
अवकृपेचा तत्क्षणी सरला दरारा

जीवनाची नाव भरकटली तरी पण
मस्त आहे, का उगा शोधू किनारा?

याचकांना पावतो, शराणगातांना
देव करतो मानवाला का बिचारा?

जायचे "निशिकांत" तर तू जा सुखाने
जन्म पण लिहिण्यास गझला घे दुबारा


निशिकांत देशपांडे. मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३

वेल लागली वृक्ष व्हावयाला

आधाराचा पाय लागता डगमगावयाला
थरथरणारी वेल लागली वृक्ष व्हावयाला

जगावयाची जिद्द एवढी जबरदस्त होती
मृत्यू ओशाळून निघाला परत जावयाला

सत्त्य, संपदा यांच्यामध्ये वितुष्ट का असते?
इमानदारी जिथे नांदते, नसे खावयाला

दु:खाचा मी रियाज केला अन् मैफिल सजली
एकटाच जीवना! लागलो गीत गावयाला

एकाकीपण मेल्यावरही सोबतीस उरते
राख स्मशानी माझी गेलो मी भरावयाला

सत्य कधी तर; असत्य असते ओठांची भाषा
नजरेने नजरेचा शिकलो ठाव घ्यावयाला

तुळसीची मी माळ घातली, एवढाच मेकप
विठूसही मी खूप लागलो आवडावयाला

फक्त उपेक्षा जगताना, मग पुण्य करावे का?
किर्तिरुपाने मेल्यानंतरही उरावयाला

द्वंद्वगीत गाण्याचा आता काळ संपलेला
वळून का "निशिकांत" बघावे गलबलावयाला?


निशिकांत देशपांडे.मो.क्र. ९८९०७ ९९०२३