हे मनाला वाटते

दोष देण्या, हार झाल्यावर, कुणीही चालते

फक्त दोषी मी नसावा, हे मनाला वाटते

बोलण्या हल्ली मुलांना फक्त इंग्लिश भावते

या मुळे तर पश्चिमेची संस्कृती बोकाळते

बैठकीला सजविले सन्मानचिन्हे मांडुनी

आज नसलेले जुने वैभव मनाला भावते

प्रश्न केला पुस्तकांनी आत्महत्येच्या अधी

"संगणक का वाचनाच्या संस्कृतीला मारते?" 

लोक म्हणती काय? याची काळजी मी सोडता

संपला गुदनर! कुणी माझ्यात ना डोकावते

फक्त दुबळे लोक येथे कायद्याने वागती

मान मिळण्या या जगी चोरी करावी लागते

कोण पुसतो राजपुत्रांना नि पप्पुंना अता?

लोक म्हणती की हवे राजे शिवाजी जाणते

कोण देतो लक्ष चाकोरीत जगणार्‍यांकडे?

पाहुनी गठ्ठा मताचा आज झाले बोलते

गावला "निशिकांत" रस्ता, व्यक्त हो काव्यातुनी

कोण कोणाच्या पुढे हल्ली कधी का बोलते?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवप्रिया

लगावली--गालगागाX३+गालगा

 

हसतेस का?

 

आरशाला सारखे बघतेस का?

बिंब अपुले पाहुनी हसतेस का?

बालपण सरले तुझे हे ही खरे!

बंद कोषाच्या मधे लपतेस का?

बावरे होऊन जगणे सोड ना!

आपुल्यामध्ये अशी नसतेस का?

पंख देवाने दिले असुनी तुला

चार भिंतीआड फडफडतेस का?

प्रेम जडणे का कधी असतो गुन्हा?

आपुल्या नजरेतुनी पडतेस का?

हो! खरेदी होत असते रोज पण

मजबुरीने तू स्वतः विकतेस का?

बांधले मंदिर सतीचे केवढे!

ना कुणी पुसले तिला " मरतेस का?" 

सोसणे अन्याय आहे गुण तुझा

सद्गुणांचा गवगवा सहतेस का?

सांग तू " निशिकांत"लाही एकदा

येउनी स्वप्नात तू फुलतेस का?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त-- मेनका

लगावली--गालगागा X २ + गालगा

काय कमवले काय गमवले?

 

हिशोब करता करता सारे जीवन सरले

तरी न कळले काय कमवले काय गमवले?

अर्धी झाली इतिहासाची पुनरावृत्ती

पांडव सरले! कसे अजूनी कौरव उरले?

वेदनेतही आनंदी जगणारे दिसता

उदास वार्‍याच्याही ओठी हास्य उमलले

जातायेता अंगावरती थुंकल्यामुळे

नाथांना गोदास्नानाचे पुण्य लाभले

नकोनकोचा सार सखे पडदा आता तू

"होकारासन" मीच कधीचे मला शिकवले

ज्यांच्यावरती जबाबदारी प्रक्षोभाची

करून खच्ची स्फुल्लिंगांना कुणी विझवले?

सेल्यूलरच्या पाटीवरचे नाव खोडले

सावरकरजी माफ करा ना कुणी पेटले

अनर्थ टळला असता पुढचा जर कृष्णाने 

सार गितेचे कौरवास असते सांगितले

काय तुला "निशिकांत" पाहिजे? तूच मिळव ना!

नवस बोलुनी प्रभूस का साकडे घातले?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--अनलज्वाला

मात्रा--८+८+८=२४

कसा गुंतलो मी?

 

तुला आठवाया जसा लागलो मी

सदा प्रश्न पडतो कसा गुंतलो मी?

मिळवता न आली कपारीत जागा

मनी माझिया नेहमी साचलो मी

असे दूर का सर्व जातात अपुले?

नसोनी कधीही कुणा काचलो मी

जमान्यासवे आत्मकेंद्रित जगाया

कसा एवढा आज निर्ढावलो मी?

म्हणे माय असते जगाची उधारी!

बघोनी तिचे हाल वैतागलो मी

विना नोंद कोरी कशी डायरी ही!

लिहावे असे ना कधी वागलो मी

कधी पंख फुटले कळालेच नाही!

मुले दूर उडताच घायाळलो मी

उशाला जरी स्वप्न होते उद्याचे

बघायास ते आज ना झोपलो मी

तिला फक्त "निशिकांत" ने पाहिले अन्

स्वतःलाच पुसतो कसा भाळलो मी?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--भुजंगप्रयात

लगावली--लगागा X ४

शाप असावा तडे जायचा विश्वासाला

 शाप असावा तडे जायचा विश्वासाला

शाप असावा तडे जायचा विश्वासाला

अविश्वास मग हळूच येतो नांदायाला

एकच पुरले निमित्त दंगे भडकायाला

भडकाऊ व्हीडियो लागला फिरावयाला

श्रावण होता तू असताना, पण गेल्यावर

कपार ह्रदयातली लागली वाळायाला

असंख्य ठेचा खात राहिलो, वेळ लागला

अपुल्यामधले कोण आपुले कळावयाला

माय एकटी उदासीन का घरट्यामध्ये?

तिनेच तर शिकविले पिलांना उडावयाला

पाटी, पुस्तक, दप्तर झाले कालबाह्य अन्

एकच आता टॅब पुरेसा शिकावयाला

आरशासही कळू लागले आत कसा मी

शिकला आहे मुखवट्यातले बघावयाला

नवाब झाले मालिक आता असे वाटते

चोर लागला शिरजोरीही करावयाला

स्वप्न नको "निशिकांत" बघू तू हिमालयाचे 

सुरुवातीला बरी पर्वती** चढावयाला

** पर्वती--पुण्यातील एक टेकडी जिथे लोक फिरायला जातात.

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--अनलज्वाला

मात्रा--८+८+८=२४

उसासा खोल दबलेला

 

उसासा खोल दबलेला

कुणाला ना समजलेला

जरी हा अंक शेवटचा

तरी ना खेळ सरलेला

दिसाया स्वच्छ वर पाणी

तळाशी गाळ लपलेला

मनोरा ताठ तेंव्हाचा

पिसाचा आज झुकलेला

प्रभूला वाहिली सुमने

कराला गंध उरलेला

उशाला घेउनी धोंडा

सुखी तो रंक निजलेला

सुशासन आणण्या, ऐका

जरा आवाज शिणलेला

वड्याचे तेल वांग्यावर

जगी हा न्याय ठरलेला

"मृतात्मा"का उगा म्हणता? 

अमर तो मुक्त असलेला

किती अवसान उसने ते!

असोनी आत खचलेला

कुणाला काय हो त्याचे?

जरी "निशिकांत" सरलेला

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--महामाया

लगावली--लगागागा X ३

बेकार झाले

 

चांगले जे कालचे, बेकार झाले

आजचे म्हणतिल उद्या भंगार झाले

अल्पसंतुष्टीमुळे गरिबीतसुध्दा

केवढे अमुचे सुखी संसार झाले!

ठेच लागुनही पुढे मी चालताना

मागचे विद्वान अपरंपार झाले

आजही आहे टिकोनी ती बिचारी!

शांततेवर केवढे व्यभिचार झाले

ओळखू शकलो न कोल्हे माणसातिल

सभ्य सारे वाटल्याने यार झाले

धर्मअंधांचे जिथे वर्चस्व होते

अंधश्रध्देतून आत्याचार झाले

उच्चभ्रू वस्तीत लक्ष्मी नांदल्याने

आत्मकेंद्रित जीवनाचे सार झाले

वागणारे चांगले ना नोंद त्यांची

गावगुंडांचे सदा सत्कार झाले

आम जनतेचा तसा संबंध नसतो

पक्ष कुठला? कोणते सरकार झाले

पद्मश्री ज्यांना मिळाली, ते बघोनी

चांगल्या गरिबाघरी सणवार झाले**

शायरी 'निशिकांत"ला स्फुरली उशिरा

प्राक्तनाचे पण किती उपकार झाले!

वृत्त--मंजुघोषा

लगावली--गालगागा X ३

**परवाच राष्ट्रपतींच्या हस्ते पद्म वितरण सोहळा झाला. त्यात कर्नाटकाच्या वनदेवी नावाच्या आदिवासी महिलेस पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानीत करण्यात आले. असे बरेच पुरस्कारार्थी होते यंदा.  या वर्षी प्रथमच या पुरस्काराने एका अर्थाने उच्चभ्रू लोकांची मक्तेदारी कांही अंशाने संपवली. हे बघून सुचलेला प्रासंगिक शेर.  

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

राहिले सांगायचे

 

भोगलेले कालचे

राहिले सांगायचे

राहतो माझ्यात मी

मग कुणा बोलायचे?

पाप नांदे आत पण

प्रवचनी शिकवायचे

का उद्याची काळजी?

आज आनंदायचे

स्वप्न पडते नेहमी

पाय का घसरायचे?

दे हरी बाजेवरी

कष्ट का उपसायचे?

श्वास घेतो सोडतो

नाव जीवन द्यायचे

चार खांदे, न्यावया

मीच का शोधायचे?

आज गेला चांगला

का लगे हुरळायचे?

वादळांना का कधी

कातळाने भ्यायचे?

आसवे "निशिकांत' का?

शीक तू लपवायचे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--कादंबरी

लगावली--गालगागा गालगा

मलाही मी नकोसा

 

हासलो पण. दाबुनी जगलो उसासा

जाहलो आहे मलाही मी नकोसा

ना दया माया कुणीही दावल्याने

सक्त झालो मीच माझ्यावर जरासा

लोक करती पुण्य, पापाला भिऊनी

माणसांचा अन्यथा कोठे भरवसा!

स्वप्न उरले का अधूरे देव जाणे!

व्हायचे होते जरी साधा कवडसा

माणसे बनवावयाचे यत्न व्हावे

पाठशाला ती असो अथवा मदरसा

काढती फर्मान जे वन वाचवाया

टेकड्या खोदून करती ते लव्हासा**

गांजलेले वेदनांनी जीवनी, ते

शोधती मरणातही थोडा दिलासा

नाटकी दुनियेत हल्ली हे कळेना

कोण आहे येथला कोणा हवासा

थांबते "निशिकांत" का जे व्हायचे ते?

धडपडावे का उगा देण्या खुलासा?

**पुण्याजवळील एक टेकड्या तोडून श्रीमंतासाठी बनवले जात असलेले गृहसंकुल.

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--गालगागा X ३

तेच ते का करू?

किती श्वास आता जुन्या आठवांचे मनी लागले एवढे गुदमरू

उसास्यात गेली जरी रात्र सारी, सकाळी पुन्हा तेच ते का करू?

कसे पाप झाकावया सोडले तू , उकिरड्यावरी निर्दयी होउनी?

मनाला कळाले जगी स्वार्थ आहे, असो माय आणि तिचे लेकरू

स्त्रिया आजच्या प्रश्न पुसतात हल्ली कशाला उगा मी वडाला पुजू?

पुरे जाहली साथ जन्मातली या, पती तोच तो का पुन्हा पत्करू?

उधारीत आनंद, नगदीत दु:खे, अशी रीत का रे तुझी जीवना?

म्हणोनीच मृगजळ पुढे मागुती मी, निराशेसवे रोज का वावरू?

अरे पांडवांनो! खरा प्रश्न आहे जुगारात बुध्दी कशी भ्रष्टली?

पणाला कसे लावले द्रौपदीला? जरा स्पष्ट सांगा नका घाबरू

कशी वागती माणसे ते बघोनी, शिकायास पक्षी जणू लागले!

सुगी संपता शेत सोडून गेले, बघाया न उरले कुठे पाखरू

जरी निर्भया कायदा पास झाला, तरीही सुरक्षा न दिसते कुठे

सदा प्रश्न चिन्हासवे नांदते ती, सुरक्षित कुठे अन् कसे वावरू?

तिला आठवावे तुला वाटते पण तर्‍हा ही तुझी रे किती वेगळी!

तिने ज्या दिल्या कैक जखमा तुला त्या नको ना गड्या सारख्या टोकरू!

खरे दु:ख "निशिकांत"लाही कळाले, जरी संपदा खूप आहे घरी

मुले दूरदेशी उडाली अचानक, घरी एकही ना असे कोकरू

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--वागीश्वरी

लगावली--लगागा X ७ + लगा

पुढती पुढती सरकत आहे

 

जसे जसे वय पुढती पुढती सरकत आहे

अंतर अपुल्या दोघांमधले वाढत आहे

नकात सांगू मदिरा नसुनी सरबत आहे

डोळ्यामध्ये नशा केवढी उतरत आहे!

तारुण्याच्या सुवर्णकाळी वाटायाचे

जणू लागली लॉटरीतली सोडत आहे

या जन्माची नको जळमटे पुढच्या जन्मी

हिशोब सारे मरण्याआधी चुकवत आहे

काय भरवसा पोरंचा? मी हयात असुनी

आत्मपिंडदानाच्या विधिला उरकत आहे

काष्ट विकोनी स्मशानात जो धंदा करतो

दुसर्‍यांच्या मरणात पाहतो बरकत आहे

भक्ती नगदी, उधार का फलप्राप्ती आहे>

कधी वाटते भक्तांची ही फसगत आहे

मनाप्रमाणे जगणार्‍या या कलंदराला

ना पापाची ना नर्काची दहशत आहे

खळगी भरण्यासाठी धडपड करणार्‍यांना

स्वप्न गुलाबी बघावया ना फुरसत आहे

कांही गोष्टीअवघड असती शोधायाला

माझ्यापासुन मीच मीच अताशा हरवत आहे

आप्तेष्टांना घाई झाली, मरण्याआधी

पुरावयाला कोण कबर तो खोदत आहे?

लग्नाविन नांदले परंतू सायंकाळी

कुणीच अपुले उरले नाही! बोचत आहे

ती गेल्याचे "निशिकांता"ने पत्करले पण

आठवणींना तिच्या विसरणे कसरत आहे

निशिकांत देशपांडे, पुणे. 

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--अनलज्वाला

मात्रा--८+८+८=२४

वार्‍यासंगे बोलत असतो

 

वार्‍यासंगे बोलत असतो

निरोप तुजला धाडत असतो

व्यक्त कराया कुणीच नाही

आरशास मी सांगत असतो

वसंतासही परत धाडले

मजेत ग्रिष्मा सोबत असतो

अथांग सागर डोळ्यामधला

बांध घालुनी रोखत असतो

तुझी पैंजणे चाहुल देता

मनोमनी झंकारत असतो

नसे शिकायत नको नकोची

जरी अंतरी उसवत असतो

प्राक्तना तुला हवे तसे कर

भाग्याला मी जिंकत असतो

आठवणींना, शक्य नसोनी

दूर कराया झटकत असतो

सवय लागली "निशिकांता"ला

दुर्गुणावरी भुंकत असतो

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--पादाकुलक

मात्रा--८+८=१६

दुसरे काय कामाचे?

 

दिवस आलेत आता फक्त प्रायश्चित्त करण्याचे

अता प्रक्षाळण्याला पाप, दुसरे काय कामाचे?

उद्याची काळजी करण्यात सारी जिंदगी गेली

निसटला "आज"ही चिमटीतुनी! हे शल्य जगण्याचे

फुलांचा पाहुनी गुदमर, भ्रमर घोंगावतानाचा

कळ्यांना वाटते भेसूर हल्ली स्वप्न फुलण्याचे

घरी धनसंपदा नांदावयाला ज्या क्षणी आली

घराचे संपले घरपण, कुणी उरले न कोणाचे

सदा दु:खासवे रमलो, समाधानी तरी जगलो

उसासे घेउनी निजलो, उशाला कैक जन्माचे

जगायाचे सखे होते पुढे जाऊन क्षितिजाच्या

धरा आकाश ना दिसले कुठे एकत्र असल्याचे

सखे येतेस श्रावण घेउनी का तो स्वतः येतो?

किती येताच तू, येतात मोसमही शहार्‍याचे!

सचिव जाळ्यात! मंत्री मोकळे का लाच खाऊनी

निघावे का असे सांगा वड्यावर तेल वांग्याचे?

किती चाळीत तू "निशिकांत" रे होतास आनंदी!

बड्या वस्तीत तू आलास, मिटले दार स्वर्गाचे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--वियदगंगा

लगावली--लगागागा X ४ 

कसा मी नेमका आहे?

 

करावे मुल्यमापन का? असा आहे तसा आहे

मलाही ना कधी कळले कसा मी नेमका आहे?

जगी अंधार आहे ही चुकीची धारणा आहे

उजेडाची कमी  होता जगी तो दाटला आहे

उशाला दु:ख घेऊनी सदा मी शांत निजल्याने

सुखांच्या मृगजळांची वाटली ना लालसा आहे

फरक इतकाच आहे बालपण, वृध्दत्व यांमध्ये

अधीचा हाट्टही तडजोड करण्या वाकला आहे

जगी येण्यास माता अन् परत जाण्या हवी माती

जिवाचा फक्त वेलांटीत एका राबता आहे

विचारांच्या दिशाही भिन्न असुनी नांदती दोघे

इथे जो तो मना मारावया संस्कारला आहे

नको असती जिवाला तेच का घोंगावती आठव?

असो दिवसा, असो स्वप्नी, कुठे मी एकटा आहे?

गवाक्षातून जे दिसते, खरे तर तेच जग माझे 

न दिसणार्‍या नजार्‍याला, म्हणू का चांगला आहे?

नको "निशिकांत" तू भाळूस साधू आणि मुल्लांवर

नराने चेहरा नारायणाचा लावला आहे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृय्त्त--वियदगंगा

लगावली--लगागागा X ४

डायरीला मीच माझ्या फाडले

 

डायरीला मीच माझ्या फाडले

भय कुणी वाचेल याचे संपले

खोल का आयुष्यभर डोकावले?

गाळ जेथे, व्यर्थ मोती शोधले

वापराया लागता मी चेहरे

मी खर्‍या "मी"लाच होते गाडले

मार्ग धोपट चालतो मी सर्वदा

वाकडे जग चालले तर चालले

नाव होते सातबार्‍यावर तरी

मालकाचे शेत होते लाटले

का नकोचा ठेवला पडदा असा?

सारल्यावर शेवटी सुख गावले

शांतता भेसूर घरची टोचता

हास्यक्लबला जाउनी ते हासले

प्रेम शाही आठवाया ताज का?

मोगलांचे खानदानी चोचले

वाद होता हे बडे की ते बडे

बिंग जनतेनेच उघडे पाडले

बुद्धिवादी स्वार्थ अपुला पाहती

दुर्जनांचे फावले तर फावले

का उगा "निशिकांत" चर्चा एवढी?

बाष्कळांना ना कुणीही जिंकले

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

ग्रिष्मालाही भिजवलेस तू भाग्या

 

भाग्यवान का बनवलेस तू भाग्या ?

ग्रिष्मालाही भिजवलेस तू भाग्या

रोती सूरत सदैव असतानाही

किती खुबीने हसवलेस तू भाग्या!

स्वप्न मृगजळी लाख असू दे माझे

स्वप्न बघावे! शिकवलेस तू भाग्या

अपुल्यासंगे बोलत नाही हल्ली

दार मनाचे उघडलेस तू भाग्या

अता शिकायत कसली उरली नाही

ओंजळ भरुनी मज दिलेस तू भाग्या

नुरल्या भेगाळल्या कपारी आता

आपुलकीने शिंपिलेस तू भाग्या

"जसे ठेवले तसे रहावे" का हे?

विचार जगती पेरलेस तू भाग्या

निष्कर्माच्या ठिसूळ पायावर का?

घरकुल अपुले बांधलेस तू भाग्या

स्पष्ट सांग ना! "निशिकांता"च्या कानी

मनी भाव जे पोसलेस तू भाग्या

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

वृत्त--वंशमणि

मात्रा ८+८+४=२०

 

आली असावी उर्वशी

 

बाग ना फुलली तरी गंधित हवा येते कशी?

बांधला अंदाज की आली असावी उर्वशी

सभ्यही बघती तिला चोरून, राखित सभ्यता

पण बिचारे पाहुनी हसणे तिचे, पडती फशी

मुक्त छंदातून लिहिणार्‍या कवींनाही अता

पाहता तिजला गझल वाटे लिहावी छानशी

पैंजणांचे वाजणेही सांगते कानात की

सोड तू वेड्या तपाला, जिंदगी जग अल्पशी

व्यस्त  असते समिकरण का रूप अन् वय यातले?

कैक वर्षांपासुनी दिसते जणू ती षोडशी

वाढली वर्दळ जशी ती लागली उमलायला

का अडोशाला जगावे, माय सांगे तिज जशी ?

आड आहे, पण भुतांचा, सांगते ती अंगणी

ग्रासता नैराश्य केली रोमिओंनी खुदकशी

भाग्यशाली तोच ज्याची जाहली ती शेवटी

प्राक्तनी इतरास बघणे फक्त स्वप्ने धुंदशी

लेखणी "निशिकांत"ची थकली तिला रेखटता

शेवटी इतकेच लिहिले "रूप ते बावनकशी"

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवप्रिया

लगावली--गालगागा X ३ = गालगा

कशाला लालसा?

 

का उगा तिमिरास भ्यावे माणसा?

मात देतो ज्यास छोटा कवडसा

ज्येष्ठ मी पण माय म्हणते "पाडसा"

वाटतो तिज मी न मोठा फारसा

शायरांनी वापरोनी जाहला

केवढा कंटाळवाणा आरसा!

का मला उपदेश करता नेहमी?

मी बरा आहे, जसा आहे तसा

बोलतो खोटे, खरे बिनधास्त मी

घेतला ना सत्यवाद्यांचा वसा

दे पसंती! पाहुनी फोटो कशाला

फक्त चर्चा तो तसा अन् हा असा

सातच्या आतच घरी ये तू मुली

राहिला नाही कुणाचा भरवसा

छेडता तारा जशा झंकारती

पाहुनी तुज तेच होते राजसा

लावता नावात "राजे" का उगा?

जाहले संस्थान असुनी खालसा

दोष का नेत्यास देता लोक हो?

लाचखोरी हा पित्याचा वारसा

चल जगू "निशिकांत" जीवन आजचे

मोक्ष मिळण्याची कशाला लालसा?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--मेनका

लगावली--( गालगागा ) X २ + गालगा

जसे आहे जगायाचे तसा मी नेमका जगतो

 

कधी उठतो, कधी पडतो, कधी मनसोक्त पण रडतो

जसे आहे जगायाचे तसा मी नेमका जगतो

नवे नाही, वजावट, बेरजा होतात आयुष्यी

तरीही जीवनाचा कासरा हातात मी धरतो

प्रभो! तू जाणसी सारे, उगाचच का पुन्हा सांगू?

जसे ठेवायचे तू ठेव, माझे मी अता बघतो

पिता अन् माय सोडोनी, कुणाचाही ऋणी नाही

म्हणोनी तेच देवोभव! जिथे मी सर्वदा झुकतो

कुठे नवनिर्मिती होता, खुशी होते मला इतकी!

नव्या अंकूरलेल्या वेदनांचा चाहता बनतो

चढायाची पिरॅमिड तिव्र इच्छा नांदते हृदयी

तिथे पण, ऐकले की, माणसांचा तुटवडा असतो

कशी ही जिंदगी! मरण्याअधी शतदा तरी मरुनी

शतायुष्यी बनायाच्या तरी मोहात का पडतो?

नसोनी भावभक्ती ढोंग करतो भूक जाळाया

बसोनी पायरीवरती विठूचे गीत आळवतो

अशी "निशिकांत"च्या का अंतरी बघतेस तू सखये?

कधी असतो तिथे, पण कैकदा माझ्यात मी नसतो

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त-वियदगंगा

लगावली--लगागागा X ३

तरी का प्राक्तनाने डांबले आहे?

 

जरी मी कर्ज सारे फेडले आहे

तरी का प्राक्तनाने डांबले आहे?

नको मुक्ती, प्रभो तू येरझारा दे

खरे सुख आपुल्यातच लाभले आहे

नमस्कारास माझ्या पात्र दु:खी ते

जयांनी हास्य ओठी गोंदले आहे

खयाली आवडे का एवढी दुनिया?

नकोसे आज वास्तव जाहले आहे

मृतात्मे का असे मुक्तीविना फिरती?

मुलांचे प्रेम त्यांना बाधले आहे

जरा मतभेद टाळा, भांडल्याने का

कुणाचे जाहलेले चांगले आहे?

नेहमी व्यक्त झाल्यावर कळाले की

मनाचे दु:ख हलके जाहले आहे

सदा मक्त्यात मी, गझलेत ती असते

असे असणेच आम्हा भावले आहे

नको "निशिकांत" दगदग सांजवेळेला

मनी जे ध्येय होते, गाठले आहे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--प्रसूनांगी

लगावली--ल्गागागा X ३

कशास इतके अर्थ शोधता?

 कशास इतके अर्थ शोधता?

जगणे आहे एक व्यर्थता

म्हणे सुखी वृध्दाश्रमात ती!

मिळते का मृगजळी आर्द्रता?

फक्त जनीच्या घरी विठ्ठला

का दळता, तिजसवे कांडता?

जुळी जन्मली! मुलगी मेली

तरी साजरा उत्सव करता?

सुशिक्षितांच्या सभेत नाही

कधीच दिसली एकवाक्यता

पाप कराया ना हरकत, पण

दुष्कर्मांची नको वाच्यता

गौतम बुध्दा जरा सांग ना!

मनी रुजवली कशी शांतता?

काळे धन कमवूनही हवी

बगळ्याची नेत्यास शांतता

जसा एकदा निवडुन आला 

कशास पुसता अता पात्रता?

तालिबानच्या चमच्यांनो का?

देशविरोधी गरळ ओकता

खरे तेच "निशिकांत' सांगतो

कशास पडताळता सत्त्यता?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--पादाकुलक

मात्रा--८+८=१६

मनाची भूक भागली

 

जरी सभ्यता माझ्यासाठी मृगजळ ठरली

पांघरून मुखवटा मनाची भूक भागली

स्फुल्लिंगांनो मान तुम्ही का अशी टाकली?

अन्यायाची चीड कुणाला कशी न उरली ?

चंगळवादी जगात भौतिक भूक वाढली

असून पैसा, वाट सुखाची कुठे हरवली?

तूच समजुनी तिला एकदा मिठी मारली

लपाछपीच्या खेळाची मग ओढ लागली

राहतोस तू स्वर्गी, मृत्यूलोकी आम्ही

म्हणून देवा तुझी घोंगडी असे चांगली

रोज बातम्या ऐकत असतो जाणुन घेण्या

कुठली कुत्री कोणावरती कशी भुंकली

कैक योजना घोषित झाल्या, पूर्ती नाही

कुणा न ठावे माशी होती कुठे शिंकली

नकोच आता युक्तिवाद अन् बाचाबाची

मतभेदांना टाळायाची शपथ घेतली

"निशिकांता"च्या डायरीत बस वास सखीचा!

एक पान त्याचे! पण शाई तिथे सांडली

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--अनलज्वाला

मात्रा--८+८+८=२४

अताशा वाढत नाही

 

शब्दानेही शब्द अताशा वाढत नाही

मोबाइलची करणी! कोणी बोलत नाही

हजार येती, हजार जाती फॉरवर्ड पण

संदेशांना कुणी कधीही वाचत नाही

ओळीवरती कविता लिहिणे आम जाहले

ओळ दिल्याविन काव्य लिहाया हिंम्मत नाही

आभासी विश्वात जाहले मित्र हजारो

शेजार्‍याशी पण बोलावे वाटत नाही

वेड लागले काँप्यूटरचे आज एवढे!

पस्तीशीतच पाठ दुखू दे, हरकत नाही

भेट न झाली कधी परंतू मधाळ गप्पा

ती आहे की तो आहे ती, समजत नाही

खेळ संपले मैदानी अन् मिळणे जुळणे

संगणकाशी नाते कोणी तोडत नाही

चोविस तासांचाच दिवस का असतो यारों!

जगात आभासी, वेळेला बरकत नाही

"वेगवान "निशिकांत" जाहले विश्व तरीही

मावळतीला वेळ तुझा का सरकत नाही?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--अनलज्वाला (मात्रा वृत्त)

मात्रा ८+८+८+२४

माळून सखये

तू पुढे जा मोगरा माळून सखये

मी भ्रमर, येतो तुझ्या मागून सखये

गंधकोषी राहसी बेधुंद इतकी!

ना विसरता दार घे लावून सखये

ओळखावे तू मला अन् मी तुलाही

तार जुळती का कधी सांगून सखये?

प्रेम नवखे, जोश नवखा, काल आपण

श्रावणाला, नांदलो, भिजवून सखये

गंध का धरतो फुलावर राग केंव्हा?

भाव घे माझे कधी समजून सखये

वास्तवाच्या पोळण्याने का रडावे?

स्वप्न हिरवे, ये नि जा, देवून सखये

का जगाची काळजी? आपण जगू या

विश्व नवखे वेगळे निर्मून सखये

राबता असतो तुझा गझलेत इतका!

कैद मी मक्त्यात का बांधून सखये

गुंग का "निशिकांत" तू असतोस हल्ली?

हरवलो मी! दे मला शोधून सखये

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--मंजुघोषा

लगावली--गालगागा X ३

कालच्या मी आठवाना

 उजाळा देत असता कालच्या मी आठवांना

विसरतो वर्तमानी भोगतो त्या यातनांना

उगाचच का थकावे वास्तवाला झाकताना?

दिसूद्या चावडीवर लक्तरांना लोंबताना

तसे नव्हते कुणीही ज्यास मी माझे म्हणावे

दिसे अपुला सदा, मी आरशाला पाहताना

दयेची भूक नाही घ्यायची मज लडखडू द्या

जरी पडतो, पुन्हा उठतो प्रयत्ने चालताना

असा का धान्य पिकवूनी जगाला पोसणारा

किती मजबूर होतो तो स्वतःला मारताना

जसा पंखा, जसा टीव्ही तशी स्त्रीही हवीशी

तिला उपभोग्य वस्तू मानता का वागताना?

जरी अन्याय होतो, शांत का जनता अशी ही?

कुणी दिसतो न येथे चीड येवुन पेटताना

सुखाची वेगळी व्याख्या करावी आज थोडी

जगी या व्हर्च्युअल गप्पा, न दिसती भेटताना

कळाली रांगड्या "निशिकांत"ची हळुवार बाजू

चकित झालो तुझी ती डायरी मी वाचताना

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--पिनाकी

लगावली--लगागागा X 3 + लगागा

अता कुठे झाले मध्यंतर!

 

अता कुठे झाले मध्यंतर!

भोगायाचे अजून मणभर

वार्धक्याची अपार लांबी

तारुण्याची असते फुटभर

जरी शिंकली माशी कोठे

बोंब मारण्या जंतरमंतर

इमानदारीच्या बुरख्याला

भ्रष्टाचारी मधून अस्तर 

संसदेतला धांगडधिंगा

याला का म्हणतात मतांतर?

आहे त्यातच सुखी असावे

हाव कशाला? उगाच मरमर

सागर गोटे, नाव कागदी

आठवणींचे स्त्रोत निरंतर

इतिहासा व्यतिरिक्त भोवती

सारे पिग्मी, नसे धुरंदर

मुद्द्याचे बोलणे टाळले

बाष्कळ चर्चा फक्त अवांतर

रूळ सोबती युगायुगाचे

भेटीविन चालती समांतर

सदैव का "निशिकांत" सखीचा

गझलांमधुनी असतो वावर?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

पर्व स्वप्नवत बालपणाचे

 

दिवस संपले ,शाळा सुटली, पाटी फुटली म्हणावयाचे

उगाच मोठा झालो, सरले पर्व स्वप्नवत बालपणाचे

यत्न करोनीही ना जमते मनात नाते रुजवायाचे

अंकुरते ते  कसे अन् कधी? अजून आहे समजायाचे

परावलंबी जीवन अपुले जणू बाहुले परमेशाचे!

नसे कल्पना जगावयाचे किती अन् कधी मरावयाचे

नाव कागदी सोडत होतो जिच्या सोबती पावसात मी

तिची आठवण मनी नांदते, तिला विसरलो विसरायाचे

कांही नाती परस्परांना सुखावणारी असती इतकी!

दव पडता पात्यांना असते, डोलत डोलत थरथरायचे

नात्यांमध्ये स्वार्थ नसावा! शेती करतो मोर कधी का?

ढगास बघुनी तरी खुशीने तयास असते नाचायाचे

किती बेरजा अन् वजावटी करता करता शिणून गेलो

बेहिशोब, बेफिकीर जगणे अजून आहे कळावयाचे

प्रसिध्द शायर कसा वाटतो वाचकांस मी इतक्या लवकर?

झालेली सुरुवात असे ही, खूप अजूनी लिहावयाचे

कशास तू "निशिकांत" वाचशी पाढा अपुल्या सुख दु:खांचा?

जे जे लिहिले प्रक्तनात ते तुलाच आहे भोगायाचे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त---वनहरिणी मात्रा---८ X ४ = ३२  

ना कळले तरी चालते

 कुठे जायचे हे ना कळले तरी चालते

कुठे न जावे हे कळणे पण जरूर असते

संसदेतला गोंधळ ऐकुन श्वान सांगते

पिलास अपुल्या "भावकीतले कुणी बोलते"

शब्दाने जर शब्द वाढतो, ध्यान असू द्या

मौन पाळणे अशा प्रसंगी उपाय ठरते

स्वप्न बनावे, स्वप्न जगावे खरे तरी पण

जमिनीवरती पाय टेकता वास्तव कळते

तुझे जीवना वस्त्र वाटते आज भरजरी

लक्तरात तू दिसशिल, येता क्षण मावळते

अवघड प्रश्नांवरचे निर्णय टाळायाला

लवाद शासन तत्परतेने किती नेमते!

चिल्लर दु:खांनीही आपण रडरडडतो

मायविना बाळही सुखाने जीवन जगते

पुढे चालतो सरकारी हत्ती डौलाने

नसे काळजी, काय कारणे कोण भुंकते

ठेव नजर "निशिकांत" भोवती ओळखावया

दिवस संपता तुझी सावली कुठे हरवते

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--अनलज्वाला

मात्रा--२४

हात मिळवताना

 

कधी न केला गाजावाजा दु:ख भोगताना

हास्य ल्यायलो दु:खासंगे हात मिळवताना

सर्वांना सोडून जायचे निश्चित असताना

वळणावरती मागे बघतो, कारण नसताना

बालपणी अन् वयस्क होता, बदल फक्त इतका

स्वभाव हट्टी आता दिसतो समेट करताना

खिडकीमधुनी जितके दिसते, तेच विश्व माझे

त्या पल्याड, अंदाज बांधतो, स्वप्न पाहताना

"तोच करविता अन् कर्ताही" या संस्कारांच्या

परिणामी मी फक्त प्रार्थितो देवदेवतांना

कुंपणावरी बसणार्‍यांचे मजेशीर जगणे

या किंवा त्या शेतामध्ये दिसती चरताना

"कलंदराचे जीवन जगतो" दाखवीत असता

आरशास मी दिसलो होतो डोळे पुसताना

आठवणींच्या तलावात तू खडे टाकल्याने

कल्पनेतही बरे वाटले तुला भेटताना

अर्थ किती "निशिकांत" बहरले तिच्या बोलण्याने!

मळभ संपले जीवनातले हास्य उमलताना

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--चंद्रकांत्/पतितपावन

मात्रा--२६

कुठे वाचले नाही

 

क्षमाच केली पाप्यांना! संकटी सोडले नाही

देव पावला सज्जनास हे कुठे वाचले नाही

परमेशाला भक्त लागती लीन दीन असणारे

श्रध्देविन फळ म्हणे कुणाला कधी लाभले नाही!

कैक जिवांची जन्मापासुन फरपट चालू असते

नकोनकोशी घरी जन्माता, कुणीच हसले नाही

चर्चा, वाटाघाटी केल्या आपसात भावांनी

सांभाळावी माय कुणी? हे अजून ठरले नाही

पडझड झाली मनामनांची, वाढत होता गुंता

दूर कराया संशय सारे, कुणी बोलले नाही

घरकी मुर्गी दाल बराबर असे वागवुन सुध्दा!

शांत शांत ती! नाराजीला कधी दावले नाही

बाण मारतो जिथे म्हणे तो पाणी काढू शकतो

दंतकथा मी कैक वाचल्या, तथ्य वाटले नाही

मेणाचे घर बघून आला जरी कावळा होता

हुशार चिमणी! जिने कघीही दार उघडले नाही

लक्तरात "निशिकांत" स्वतःच्या  करणीमुळेच आहे

दोष द्यायचे परमेशाला कारण दिसले नाही

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--लवंगलता

मात्रा--८+८+८+४+२८

वेगळासा खूप दिसतो

 

मनाचे दार जेंव्हा मी उघडतो

मला मी वेगळासा खूप दिसतो

जसे उडतात आकाशात रावे

उडायाचे लगेचच स्वप्न बघतो

रुढी आणिक प्रथांचे स्तोम इतके!

बघूनी आडवे मांजर, परततो

कशी चमचेगिरी कामास आली!

म्हणोनी आपला जो तो समजतो

अमर  ताना नि चीजा कालच्याही

जुन्या लहज्यात मी मैफिल सजवतो

किती गर्दी मनी ती आठवांची!

सखी गेली तरी संगेच असतो

उसास्याला अता धरबंध नाही

जरी दाबून धरला, तो उसळतो

कशाला वाद करता तर्कटांनो?

प्रभूला अंधश्रध्दाळूच बघतो

कुठे "निशिकांत" तू हरवून जाशी?

सखीविन मी कधी माझ्यात नसतो

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--मृगाक्षी

लगावली--लगागागा लगागागा लगागा

टाळतात का असे?

टाळतात का असे?

लोक प्रश्न नेहमीच टाळतात का असे?

आणि व्यर्थ संकटात गुंततात का असे?

भागवावया तहान चूक मार्ग शोधती

मृगजळास प्यावयास धावतात का असे?

द्यूत खेळणे कधी निषिध्द ना असे तरी

द्रौपदी पणास, पाच लावतात का असे?

कालचे न चालती रिवाज आज, पण तरी

संस्कृती जुनी म्हणून हिणवतात का असे?

व्यस्त नेहमीच मी असावयास पाहिजे

मोकळ्या मनी पिशाच्च नांदतात का असे?

ज्येष्ठ मी तरी हिमालयात योजिली सफर

धाडसास सर्व लोक हासतात का असे?

गुंतलाय जीव, आप्त ईष्ट वाटती हवे

वानप्रस्थ आश्रमात नांदतात का असे?

फेसबुक नि व्हाट्सअ‍ॅप वापरा जरूर पण

बोलणी घरातली थांबतात का असे?

व्यर्थ वाटते मनास आपुलीच लेकरे

मृगजळात सत्त्य लोक पाहतात का असे?

 

माय वेगळ्या घरात, पुत्र वेगळ्या घरी

श्राध्द ते करून पांग फेडतात का असे?

प्रश्न नेहमी मनात हे कसे? नि ते कसे?

उत्तरात खूप प्रश्न शोधतात का असे?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवराज

लगावली--गाल X ७ + गा

झाड होते वाळलेले

 

झाड होते वाळलेले

अन् उसासे दाबलेले

केवढे फुटले नव्याने!

पंख होते छाटलेले

उच्चभ्रू वस्तीत दिसले

आपणातच गुंगलेले

भक्त ना दिसतो, विठूला

याचकांनी घेरलेले

कायदा नसतो, जयांचे

हात वरती पोंचलेले

चल जगाया ये नव्याने

वाद विसरू जाहलेले

शांतता नसते मनाला

आत जर भेगाळलेले

मोक्ष का? दे जन्म देवा

नावडे मज संपलेले

मानतो देवा कृपेला

चार तुकडे फेकलेले

गाव दिसते दुर्जनांचे

सत्त्य येथे वाकलेले

भाळशी "निशिकांत" का तू?

चेहरे ते सजवलेले

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--मनोरमा

लगावली--गालगागा X २

ना उद्या मी आजचा

आज नाही कालचा

ना उद्या मी आजचा

तेच ते पण, जाहला

जीवनाचा परवचा

का विभागावे असे?

उच्च कोणी खालचा

वाटला जो आतला

जाहला बाहेरचा

ठेच पुढच्याला तरी

का शहाणा मागचा?

दु;ख आहे; मान्य पण

नाद का हा प्यायचा?

माणसांची वानवा

प्रश्न शवही न्यायचा

ठेवले वृध्दाश्रमी

पोर कसला पोटचा?

काळजाचीही तिच्या

काळजी मी घ्यायचा

आंधळ्या प्रेमास का 

आरसा दावायचा? 

छंद का "निशिकांत" रे!

पोसला गुंतायचा

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--कादंबरी

गालगागा गालगा

 

श्रावणाची वाट बघतो

 श्रावणाची वाट बघतो

वेदना सार्‍या विसरतो

याद येता बालपण, मी

कागदाची नाव करतो

लोक म्हणती काय? याच्या

काळजीने त्रस्त असतो

लक्ष्मणाच्या उर्मिलेला

भोगलेले दु:ख पुसतो

आरशाला जाण आहे

दु:ख लपवायास हसतो

दाखवाया सभ्य आहे

मी मना मारून जगतो

का कवडसा आत येता

तत्क्षणी अंधार विझतो

बोलता नजरेतुनी ती

मी न माझ्या आत उरतो

कोरडा दुष्काळ पडता

आसवाचा थेंब गळतो

जे जिथे पिकते तिथे का

त्या पिकाला भाव नसतो?

काढ कळ "निशिकांत" थोडी

येतसे मधुमास दिसतो

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--मनोरमा

लगावली--गालगागा गालगागा 

होकाराची आस सर्वदा

 

नको नकोचा नकोच पडदा

होकाराची आस सर्वदा

मंजुळ इतके तिचे बोलणे!

जणू वाजते सतार दिडदा

तुझ्या सखे जखमा ना बुजती

मलम लावला जरी कैकदा

करोनामुळे बंद मंदिरे

देवांहुनही श्रेष्ठ कायदा

शिष्टाईचे दिवस संपले

तुझे न उरले काम अंगदा

पाप वाढता जन्म घ्यायचा

कशास केला प्रभू वायदा?

किती बाटली गंगामाई

पाप धुवाया अता नर्मदा

किती वाढली  बांडगुळे ही!

दुसर्‍यावर पोसती सर्वदा

करायचे ते करा मुलांनो

सांगुन झाले दोन चारदा

सावरायच्या अधीच आले

दुसरे वादळ पुन्हा एकदा

"निशिकांता" तू विसर सखीला

झुरून आता काय फायदा?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--पादाकुलक (मात्रा वृत्त)

मात्रा ८+८=१६

युध्द चालले होते

नकार आणिक होकाराचे युध्द चालले होते

संभ्रमात या जीवन माझे असेच सरले होते

गळ्यात होते गळे घातले एकेकाळी आम्ही

दोघांमध्ये काय बिघडले, कुणा न कळले होते

उगा खोदले जेंव्हा नेत्याचे थडगे, मज दिसले

लाच खाउनी सडलेल्याचे, शरीर कुजले होते

साटेलोटे ऊनपावसाचे चालू असताना

लग्न म्हणे कोल्ह्यांचे तेंव्हा कुणी लावले होते

लपाछुपीचा खेळ खेळला होता बालपणी मी

अता खेळती पोलिसांसवे चोर, ऐकले होते

तीन पक्ष एकत्र येवुनी शासन बनल्यावरती

"तीन तिघाडा काम बिघाडा" तत्व समजले होते

चुकचुकणारी पाल मनीची देत इशारा नाही

स्पर्धेमध्ये विचार करणे, कुणास जमले होते?

पोट भराया जोगव्यातुनी आव नको भक्तीचा

अंबा म्हणते याचकास का कधी पावले होते?

काय तुझे "निशिकांत" मागणे होते देवापाशी?

"बळ दे माझ्या हातांना" इतके मागितले होते

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--लवंगलता ( मात्रा वृत्त ) 

मात्रा--२८ 

असावे सूत्र जगण्याचे

 

उगाळावे कशाला दु:ख अपुले सात जन्माचे?

कधी हसणे, कधी रडणे असावे सूत्र जगण्याचे

किती आहेत वाटा! पण तरीही एक निवडूनी

धरोनी हात माझा मी, पुढे आहे निघायाचे

जरी कंटाळल्या भिंती घराचे मौन भोगूनी

अबोल्याचे व्यसन जावे कसे श्रीमंत तबक्याचे?

म्हणे स्वर्गात स्त्रीला मान! लक्ष्मी पाय का चुरते?

दिले का अप्सरांना काम देवांना रिझवण्याचे?

असावे फक्त ट्रेलर हे गुन्ह्याचे, दुर्गुणाचे पण

आता होईल चित्रण पूर्ण नेत्यांच्या कुकर्माचे

कुणाला पाहिजे खुर्ची, कुणाला पाहिजे सोफा

सुखांची हाव जेथे, काम नसते गोणपाटाचे

नव्या रक्तास द्यावा वाव म्हणता पक्षश्रेष्ठीने

पुढारी नाव देती फक्त का  अपुल्या अपत्त्याचे ?

नका सांगू मुलांना गोष्ट ती लाकूडतोड्याची

बघावे लागते त्यांना सदा हरणेच सत्त्याचे

तुझे "निशिकांत" आहे राजकारण वेगळे इतके!

प्रवाहाच्या विरोधी तत्व जपणे काय कामाचे?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--वियदगंगा

लगावली--लगागागा X ४

रीत आहे

ही भुतांची रीत आहे

पोंचती, जर शीत आहे

उत्तरांसाठीच धडपड

प्रश्न वादातीत आहे

रोज काळोखात गातो

कवडशाचे गीत आहे

मी कलंदर एवढा की

दु:खही सजवीत आहे

वृध्द होता, बैठकीतुन

आज मी पडवीत आहे

चेहरा हसरा तरीही

वेदना लपवीत आहे

तू नको देवूस देवा!

मी मला घडवीत आहे

माजलेले पाप दिसते

पुण्य का भयभीत आहे?

वाटते का वादळांना?

नाश करणे जीत आहे

या पुजार्‍यांनो लुटाया

देव तुम्हा भीत आहे

तू जरा "निशिकांत" घुसळण

कर जिथे नवनीत आहे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

इथे दरबार आहे

कोण म्हणतो आपुले सरकार आहे?

फक्त नेत्यांचा इथे दरबार आहे

वादळाचे दु:ख अपरंपार आहे

शा़ंततेचा का जगी स्वीकार आहे?

वेळ आली का पुन्हा मत द्यावयाची?

घोषणांचे पेव फुटले फार आहे

दोष का द्यावा उगाचच वारसाला?

लाचखोरीचा जुना संस्कार आहे

जानवे, संध्या नकोशी जाहल्याने

मुंज झाला फक्त सोपस्कार आहे

सार माझ्या जीवनाचे हेच की  मी

वंचनांचा भोगला भडिमार आहे

फूस देवुन गाव ज्याने जाळले तो

शांतता समितीवरी बसणार आहे

शासनाचे फावले विझता निखारे

राहिला आता कुठे प्रतिकार आहे?

फुंकसी का ताक तू "निशिकांत" वेड्या?

आपुल्यांचा पाहिला फुत्कार आहे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--मंजुघोषा

लगावली--गालगागा x ४

ओळखावे लागते

 आपुल्यांनाही खरे तर ओळखावे लागते

भास आभासात डोके खाजवावे लागते

का पुराणातील झाल्या मयसभा इतक्या जगी?

प्यायचे तर ताकही फुंकून प्यावे लागते

पाय का घसरावयाची हौस आहे मानवा?

पाप झाकोनी पुन्हा सज्जन बनावे लागते

बाह्यभिंतींना घराच्या रंग देतो नेहमी

आत विटकेही सही, सुंदर दिसावे लागते

अंध सांगे घेवुनी कंदील का तो चालतो

डोळसांना, येत आहे मी, कळावे लागते

शिक्षितामध्ये अशिक्षित अंध श्रध्दाळू किती?

भान याचेही समाजाला असावे लागते

ईश भक्ती, पुण्य संचय मार्ग मुक्तीचे तरी

कावळ्याला पिंड शिवण्या बोलवावे लागते

माय ती वृध्दाश्रमी पण संस्कृतीचे गोडवे

गावयाला मातृदेवोभव म्हणावे लागते

एवढी "निशिकांत" बेचैनी तुला छळते कशी?

एकटे सुक्रात्**चे जीवन जगावे लागते

** सॉक्रेटिस ज्याने निर्मणुष्य बेटावर जीवन व्यतीत केले.

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवप्रिया

लगावली--गालगागा X ३ + गालगा

खुल्या मनाने

 

कुणास सांगू गुदमर आता खुल्या मनाने?

हास्य लेउनी किती सहावे आत्मबलाने?

रडल्यानेही हलके हलके जरा वाटते

जसे वाटते तसे भेटते क्रमाक्रमाने

दूर असू द्या आठवणींच्या झुंडी सार्‍या

"आज" जरासा शिका जगाया खुलेपणाने

नको नकोशी तरी जन्मले! सुतकी चेहरे

कुत्रे रडले जन्मातच मी आकांताने

जसा संपतो काळ फुलांचा, निर्माल्याला

मरगळ येते अर्थहीन जगणे बनल्याने

पास जाहलो दहावीत अन् लगे नोकरी!

तेंव्हा नव्हत्या स्पर्धा लढण्या प्राणपणाने

लाच खाउनी चालवला वारसा घराचा

"नेतो धन तो नेता" लिहिले कौटिल्याने

जहाल वास्तव, उन्हात जीवन जगता जगता

हिरवळ दिसते बालपणाला आठवल्याने

थांबव तू "निशिकांत" जोगवा मागुन जगणे

फसवतोस का जगास अंबेच्या नावाने?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--अनलज्वाला (मात्रा--२४) 

रात्र केवढी दरवळणारी

 

रात्र केवढी दरवळणारी

आठवणींना जागवणारी

कधी वाटते वादळणारी

ज्योत तरीही पाजळणारी

सलज्ज होता तिचा चेहरा

जणू पाकळी ती फुलणारी

दवबिंदूंचे पेलत ओझे

तृणपाते ती थरथरणारी

सैरभैर मन तिचे तरीही

व्यक्त न होता गुदमरणारी

तिचे कल्पना विश्व असू दे

नकोच वास्तव, दुनियादारी

गझलेमधुनी वावरताना

शायरास ती खुणावणारी

नकोनकोचा पडदा गळता

अंतरात ती सुखावणारी

देवाने निर्मिले तिला पण

नियंत्यासही ना कळणारी

पदर असोनी जागेवरती

उगाच त्याला सावरणारी

सखी तुझी "निशिकांत"असावी

खुल्या मनाने निर्झरणारी

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--पादाकुलक (मात्रा वृत्त)

मात्रा-- ८ + ८

हात ज्यांचे तोडले

शांत कारागीर होते, हात ज्यांचे तोडले

प्रेम का मुमताजचे त्यांच्या जिवावर बेतले

संगमरमर ताज होता प्रेम शाही दावण्या 

झोपडीमध्ये कधी का प्रेम नाही नांदले?

स्वार्थ होता साधला अन् पापही केले तरी

बद असो बदनाम नसणे तत्व होते पाळले

पालथी घालून झाली मंदिरे सारी तरी

पुण्य संचय थोडका पण पाप होते वाढले

जे नसे ते दावण्याचा सोस असतो केवढा!

सभ्यतेच्या मुखवट्याने सत्य सारे झाकले

भेटण्या स्वप्नात येताना किती ती भ्यायची!

यायची शंका तिला, पैंजण कदाचित वाजले 

बघ करोनाने किती आघात केले ईश्वरा!

करविते कोट्यावधी! मदतीस का ना धावले?

वाळल्या होत्या जरी जखमा दिलेल्या तू सखे

आठवांनी काळजातुन भळभळाया लागले

काय अनबन जाहली "निशिकांत"ची अपुल्यासवे?

तोडले जे जे! अधी होते खुशीने जोडले

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवप्रिया

लगावली--गालगागा X ३ + गालगा

मुभा हासण्याची

 

कशी काय जावी उदासी मनाची?

अरे जीवना दे मुभा हासण्याची!

मनी ओढ नांदे अशास्वत सुखाची

म्हणोनी न झाली कृपा विट्ठ्लाची

जसे लागती मुंगळे साखरेला

तशी चाललो वाट पंढरपुराची

चरे केवढे! कोरड्या का कपारी?

करा काळजी नेहमी काळजाची

रुढी अन् प्रथांनी तिला कैद केले

मना फक्त मिळते मुभा गुदमराची

तुझे चोरले मन कुणी ना कळाले

नसावी तिची जात पण तस्कराची

कुणाचा असे दोष चर्चा कशाला?

तयारी करा वाद मिटवावयाची

अबोल्यातली शांतता का जपावी

जिने वाढते शक्यता वादळाची

तुझे काय "निशिकांत" म्हणणे कळू दे!

सवय सोड पोटात लपवावयाची

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त-- भुजंगप्रयात

लगावली-- लगागा X ४

जरा आठवा

 वादळ आले नवपक्षाचे,  जरा आठवा

आधी होते एक घराणे, देश नागवा

सावरकरच्या नावाचीही हकालपट्टी

नकोच होता इतरांचा कोठेच गवगवा

झाला नव्हता राम म्हणे या धरतीवरती

कसे पचवले तू हे सारे! सांग राघवा

समूळ हटवावया गरीबी जमले नाही

म्हणून निर्णय नवा घेतला " गरीब हटवा" 

मुरावयाचे तेव्हा पाणी जेथे तेथे

लोकांना घोषणा दिली की " पाणी जिरवा" 

जनतेला दावली गाजरे, अन् नेत्यांनी

काळ्या पैशातून बनवला गाजर हलवा

उत्पीडन तर होतच असते सामान्यांचे!

मंत्र्यांनो! जे श्रेष्ठी म्हणते तेच राबवा

जरी लादली आणीबाणी देशावरती

हुकूम होता स्वतंत्र्याचे ढोल वाजवा

पुन्हा न यावी काळोखाची रजनी म्हणुनी

घरोघरी कार्यरत असावा एक काजवा

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

अन्याय का मनावर?

 

होण्यास सभ्य, करता अन्याय का मनावर?

का सोस दावण्याचा? नाहीच जे तसूभर

कोडे जुनेच आहे, अपुले कुठे उडाले?

हे व्हायचेच असते, मग का मनात थरथर?

गरिबीत वाढलेला, होताच राज्यकर्ता

तो लागला लगेचच कमवायला भराभर

मस्तीत संपदेच्या, होतो न पुण्य संचय

पापे धुवावयाला नसते नदी, सरोवर

झाल्यास बंद दारे दोघातल्या मनांचे

नुसतेच मग खुलासे होतात व्यर्थ सादर

 वास्तव जहाल असते, म्हणुनीच बालपण मी

जपले मनात, सारे दिसते जिथे मनोहर

शेजार पाक आहे अवघड जरी बदलणे

त्याला गिळून भारत करतील का खरोखर?

वर्षे अनेक झाली, हसलो कधीच नाही

जग का उगाच हसते माझ्यावरी निरंतर?

"निशिकांत" का उगा तू बघतोस खोल इतका?

आतून गाळ सारा, जल स्वच्छ फक्त वरवर

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--आनंदकंद

लगावली--गागाल गाल गागा गागाल गाल गागा

एकतारी छेडतो

 एकटा असल्यामुळे मी एकतारी छेडतो

वेळ जातो! सूर केंव्हा लागतो ना लागतो

वाजवाया लागलो टिमकी जशी माझीच मी

लोक जाती दूर, म्हणणे मीच माझे ऐकतो

जीव तोडुन सांगतो पण का मुले आव्हेरती?

कोपर्‍यातिल सुरकुत्यांना कोण हल्ली मोजतो?

चोंच आहे ज्या ठिकाणी देव देतो घासही

पण तरी जो तो उद्याच्या काळजीने ग्रासतो

भिन्न चित्रे! देव कष्टाविन कमवतो मंदिरी 

भीक कोणी पायर्‍यावर दीनवाणा मागतो

मान्य वाळूचे! तरीही बांधले होतेच ना!

त्या घराला आजही पण राजवाडा मानतो

बाहुला अन् बाहुलीचे लग्न होते लावले

बाहुली होती जिची तिज आजही धुंडाळतो

वादळे येती नि जाती, का उगा चिंता मनी?

शांतता चिरकाल टिकते, मी जिला गोंजारतो

स्वर्गही झाला नकोसा का असा "निशिकांत"ला?

भूतलावर आपुल्यांच्या रंगरंगी  रंगतो

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

व्रत्त--देवप्रिया

लगावली--गालगागा X ३ + गालगा

दूषण नाही दिधले

 

जे मनात होते माझ्या ते नाही कधीच घडले

पण तरी प्राक्तना तुजला, मी दूषण नाही दिधले

मी वादळणारा वारा, तू मंद झुळुक हलकीशी

कुंडल्या न जुळता अपुल्या, कांहीही नाही नडले

माझा मी उरलो नव्हतो, भेटता नजर नजरेला

निश्चयास वैराग्याच्या खिंडार तत्क्षणी पडले

जगताना शतदा मेलो, ना खबर घेतली ज्यांनी

पण शोकसभेच्या वेळी, ते गौरवपर बडबडले

भरवसा जयांवर होता, ते दूर नेमके गेले

जे आसपास होते ते, रममाण स्वतःतच दिसले

का वैफल्याला द्यावा, मुखवटा झाकण्यासाठी

अंतरात गुदमर नसतो, जर आहे ते दाखवले

घेतला जन्म दशवेळा, पाप्यांचा विनाश करण्या

पण चिरंजीव पाप्यांना, संपवणे नाही जमले

का चौकटच्या राजाला आवडते बदाम राणी?

हे कोडे युगायुगाचे पण कुणास नाही सुटले

"निशिकांत" मशाली घे तू धगधगत्या बदलासाठी

पेटवून कँडल्स मागे, कांही का सांग बदलले?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३ 

कसे ते जपावे?

 

तुझ्या आठवांचे किती बारकावे!

मनाने कुठे अन् कसे ते जपावे?

तुला की तुझ्या आठवांना स्मरावे?

मला भेटण्या तू कधी स्वप्न व्हावे

निघाले म्हणोनी किती घुटमळावे?

तुझा पाय निघतोय का? तू बघावे

नकोचा नको आज पडदा इथेही

म्हणायास केंव्हा तरी "हो" शिकावे

जरा इंद्रधनुच्या कमानीत ये तू

तुझे चित्र वाटे तिथे रंगवावे

किती ओलसर या मनाच्या कपारी!

तिथे येउनी तू कधी अंकुरावे

जरी लावतो सूर मी तानसेनी

प्रणयगीत पण मखमली तू लिहावे

तुझ्या आठवांनी असे का? कळेना

मनाला हजारो धुमारे फुटावे

तिच्या अंगणी बाग आहे फुलांची

तिला भेटण्या गंधवेडे बनावे

नको हाक मारूस एकासही तू

तुझी हाक ऐकून जमतील रावे

नको दोष भाग्यास "निशिकांत" देवू

तुला जे हवे, का तिने हो म्हणावे?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--भुजंगप्रयात

लगावली---लगागा X ४

वयात आले

 

पदरावरती मोर नाचरा असावयाच्या वयात आले

येता जाता आरशाकडे बघावयाच्या वयात आले

पत्रे लिहिली आईला मी गृहपाठाचा भाग म्हणोनी

रात्र जागुनी अता प्रियाला लिहावयाच्या वयात आले

माय अताशा जास्त काळजी करीत मजला सांगत असते

"सातच्या अधी घरात आपुल्या रहावयाच्या वयात आले"

धांगडधिंगा करायची मी मित्र मैत्रिणीसवे नेहमी

बघता बघता पदर सावरत बुजावयाच्या वयात आले

पुरे जाहल्या निसर्ग कविता फुले, पाखरे, खारूताई

प्रेमगीत अन् गझल मखमली रचावयाच्या वयात आहे

किती निरागस जीवन होते खळखळणार्‍या नदी प्रमाणे!

नजरेमधले भाव विषारी कळावयाच्या वयात आले

कधी हरवते? कुठे हरवते? यत्न करोनी मला कळेना

कशी अचानक माझ्यातच मी नसावयाच्या वयात आले

वागणुकीने नाव काढ तू! आई म्हणता मला कळाले

घरी जावया माझ्या आता निघावयाच्या वयात आले

नकोस तू "निशिकांत" काळजी करूस माझी, बंडखोर मी

संकटासवे दोन हात मी करावयाच्या वयात आले

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त---वनहरिणी-

मात्रा---८+८+८+८

 

विसरलो सर्व अब्दांना

उशाला घेतले होते तुझ्या मी कैक स्वप्नांना

सखे स्वप्नांमुळे तुझिया, विसरलो सर्व अब्दांना

कितीदा पाहिले आहे तुला तिकडून जाताना

मला तू पाहूदे सखये, कधी इकडून येताना

तुला पाहून ओझरते, कळेना कायसे झाले

स्वतःपासून बघतो नेहमी मजला हरवताना

तृणाच्या हरित पात्यावर दवांचे ध्येय जगताना

असोनी अल्पआयुष्यी, सरावे मस्त हसताना

किती धुंडाळली क्षेत्रे बघाया ईश्वराला पण

म्हणाला तोच स्वप्नी "हिंडसी का माय असताना?" 

हजारो जाहले पापी नि पुण्यात्मे कमी झाले

तुझी होते भुई थोडी, शुचित्वा आज पळताना

जिथे गडगंज संपत्ती, तिथे नाक्कीच बेमानी

कुणी का कष्ट करुनी पाहिले इतके कमवताना?

उधारी फेडण्यासाठी जरी आयुष्य घालवले

तरी नेतोय ओझे, जन्म हा सोडून जाताना

तुला का वाटते "निशिकांत" सारे जग तुझे आहे?

तुझे अपुले तुझे असतात का ते स्वार्थ बघताना?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--वियदगंगा

लगावली--लगागागा X ४

  

 नेहमी चिडवायची

गोडबोल्या सर्व म्हणुनी नेहमी चिडवायची

कोणती नाती मला नव्हती कधी उसवायची

चंद्रमौळी झोपडी अन् सर मला भिजवायची

वाट बघतो मी खुशीने चांदणे झिरपायची

ऑनलाइन वाढला परिवार मित्रांचा जसा

एकमेकांना न दिसते शक्यता भेटायची

ठेंगणे आकाश यश मज लाभल्याने! योजिले

उंच टाचांना करोनी चांदणी पकडायची

सत्य जर का बोलले तर मायही रागावते

का म्हणोनी वाट सत्त्याची अता सोडायची?

कौरावांना, रावणाला मान मिळतो कलियुगी

सोडुनी अपुली, तयांची वाट का चालायची?

सांजवेळी सावलीला लांबलेली पाहुनी

सुरकुत्या सुचवीत होत्या, वेळ झाली जायची

सर्व थकले देउनी सल्ले मला फुकटात पण 

निश्चयावर ठाम आहे, प्यायची तर प्यायची

का असा "निशिकांत" तू बघतोस मागे सारखा?

ती पुढे गेली निघोनी, साथ जी तुज द्यायची

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवप्रिया

लगावली---गालगागा X ३ + गालगा

हे मनाला वाटते

 हार होता दोष देण्याला कुणीही चालते

फक्त मी दोषी नसावा हे मनाला वाटते

द्यूत हरण्यातून दिसली पांडवांची लक्तरे

दुर्जनांची जीत बघुनी वाटते कलियूग ते

ईश्वराला पाहिलेला एक ना दिसला कुठे

पण तरी तो करविता आहे असे जग मानते

नोंद जनगणनेत होते जात अन् उपजातही

शिक्षितामधले अशिक्षित का न कोणी मोजते?

भ्रांत आहे आजची तर का उद्याची काळजी?

आज का गमवून केंव्हा, सुख उद्याचे लाभते?

काय तो हुरडा नि ओंब्या, रानमेवा गावचा!

खावयाला जंक फुड का नवपिढीला लागते?

वादळे येती नि जाती, काय त्यांना भ्यायचे?

शांतता कायम स्वरूपी सोबतीला राहते

मी इथे नाही कुणाचा, ना तिथे माझे कुणी

सोबतीला आरशातिल बिंबही मज चालते

आजही 'निशिकांत" हसतो वेदना लपवावया

जे नसे ते दावण्यातच पूर्ण जगणे संपते

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवप्रिया

लगावली--गालगागा X ३ + गालगा

मला हवे मी तसे जगावे

 

मनास जे ना पटते ते का कुणी करावे?

जीवन माझे, मला हवे मी तसे जगावे

मनाजोगते स्वप्न बघाया हरकत नाही

झोप न येता स्वप्न हवे ते कसे बघावे?

बालपणीची मुलांस दैना नकात सांगू

दोन पिढ्यातिल अंतर आपण समजुन घ्यावे

वीस वर्‍हाडी लग्नासाठी करोनामुळे

वार्‍यावरची वरात बघुनी मस्त म्हणावे

पुरे चांदणे, पारिजात अन् स्वप्न पहाणे

काव्यामधुनी सामाजिक मुद्दे उचलावे

दंतकथा का उगा वाचता पुराणातल्या?

आज जगाला काय हवे ते आभ्यासावे

धर्माधारित नको मदरसे, आश्रमशाळा

माणुसकीचे धडे द्यायचे ध्येय असावे

वर्तमानही संपत आला आयुष्याचा 

वळून आता नकोच बघणे! पुढे निघावे

तुझ्या मनी "निशिकांत"काय? ही चर्चा नव्हती

पण फाशीवर जाताना का उगाच पुसले?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

मी जरा विस्तारले

 

आठवांना साठवू कोठे? न उत्तर गावले

काळजाला आज म्हणुनी मी जरा विस्तारले

जे दिसे खिडकीतुनी ते विश्व आहे मानले

दूरदृष्टी ठेवण्याचे प्रश्न सारे संपले

देव नाही या जगी हे मानणारे आजवर

चालता वारीत विठुच्या, एकदम भक्ताळले

गात असतो नर तरीही कोकिळेला श्रेय का?

कोकिळेच्या अनुनयासाठीच कुहु कुहु जन्मले

भेटती आकाश धरती, ते क्षितिज गावाकडे

उंच इमल्यांना इथे आकश दिसते टेकले

लाकडे जळतात ओली, जाळता सुकल्यासवे

माणसाने पण कधी गुणधर्म नाही सोडले

संपली उपयोगिता अन् फेकले उघड्यावरी

पश्चिमेच्या संस्कृतीचे रंग रंगू लागले

जाब नेत्यांना विचारा, का असे घडते इथे?

गौरवान्वित पाप झाले, पुण्य का रक्ताळले?

वाच तू "निशिकांत" आता पुस्तकातिल माणसे

राहिल्या आता न विभुती, शोध घेवुन जाहले

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

सुखात आहे

 

कशास करता व्यर्थ काळजी? सुखात आहे

आपुल्यातुनी जरी संपलो, नभात आहे

असून अजरामर, का केले तया मृतात्मा?

मिळो सदगती म्हणावयाचा प्रघात आहे

लाख म्हणूदे चंगळवादी, आज जगावा

ज्यात रमावे असे काय त्या उद्यात आहे?

देवाचा अपमान मंदिरी सदैव होतो!

दर्शन घेता लक्ष फक्त खेटरात आहे

व्यासपिठावरचे हडबडले कळल्यावरती

कॅमेरा माझा टिपतो जे मनात आहे

संधीसाधू नेत्याबद्दल तसे सांगणे

अवघड असते, तळ्यात की तो मळ्यात आहे

सूर आणखी सुरा यामधे साम्य केवढे!

झिंग सारखी सुरेत आणि सुरात आहे

चैनी वस्तू, मुबलक पैसा असून सुध्दा

स्मशान शांती किती भयानक घरात आहे!

दिग्गजास नावडे शायरी "निशिकांता"ची

तरी शायरी करणे त्याचे भरात आहे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

टाळतात का असे?

लोक प्रश्न नेहमीच टाळतात का असे?

आणि व्यर्थ संकटात गुंततात का असे?

भागवावया तहान चूक मार्ग शोधती

मृगजळास प्यावयास धावतात का असे?

द्यूत खेळणे कधी निषिध्द ना असे तरी

द्रौपदी पणास, पाच लावतात का असे?

कालचे न चालती रिवाज आज, पण तरी

संस्कृती जुनी म्हणून हिणवतात का असे?

व्यस्त नेहमीच मी असावयास पाहिजे

मोकळ्या मनी पिशाच्च नांदतात का असे?

ज्येष्ठ मी तरी हिमालयात योजिली सफर

धाडसास सर्व लोक हासतात का असे?

गुंतलाय जीव, आप्त ईष्ट वाटती हवे

वानप्रस्थ आश्रमात नांदतात का असे?

फेसबुक नि व्हाट्सअ‍ॅप वापरा जरूर पण

बोलणी घरातली थांबतात का असे?

व्यर्थ वाटते मनास, आपुलीच लेकरे

मृगजळात सत्त्य लोक पाहतात का असे?

 

माय वेगळ्या घरात, पुत्र वेगळ्या घरी

श्राध्द ते करून पांग फेडतात का असे?

प्रश्न नेहमी मनात हे कसे? नि ते कसे?

उत्तरात खूप प्रश्न शोधतात का असे?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवराज

लगावली--गाल X ७ + गा

सूर लावण्यास येत जा

 

मैफिलीत द्वंद्व गीत गावयास येत जा

गीत मी लिहीन, सूर लावण्यास येत जा

सोड ग्रिष्म जो तुझा, लगेच माझियाकडे

जो हवा तुला वसंत,  न्यावयास येत जा

बाग उमलली किती! सुगंध पसरला असे

मोसमात तू फुलास माळण्यास येत जा

कोरडी कपार नांदते मनात माझिया 

ओलसर पुन्हा पुन्हा  करावयास येत जा

मान्य! भेटता सदा नवेपणा न राहतो

तू असूनही सखे नसावयास येत जा

केवढी दिलीस खोल तू जखम सखे मला?

तूच वैद्य हो जखम, भरावयास येत जा

लोक पाहती विचित्र भेटता प्रिये कुठे

रोज चल नभांगणी उडावयास येत जा

वेगळेपणा तुझा जपून ठेव तूच पण

दु:ख जाहले असह्य, विसरण्यास येत जा

संपल्यास बोलणे दुरावतात आपुले

दूरचे पुन्हा जवळ करावयास येत जा

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

 वृत्त--देवराज

लगावली--गाल X ७ + गा

कळीची पाकळी झाली

कळीची पाकळी झाली

कळीची पाकळी झाली

दवांनी चिंब ती न्हाली

जसे तारुण्य तिज आले

हसे ती एकटी गाली

पदर ढळता तिचा होतो

जगाचा श्वास वरखाली

फुलांच्या गावची का तू?

लगडलेली जणू डाली

तिचे अर्धोन्मिलित बघणे

मिळे लज्जेसही लाली

जमान्याची नजर तिजवर

कुठे गेली? कधी आली? 

जगाला ती नकोशी का?

तिला गर्भात द्या ढाली

नसे अबला, खरे तर ती

असे अंबा कधी काली

तुला "निशिकांत" ती बघता

नको ती चौकशी झाली!

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

कुणीही वाचले नाही

 

कुणापासून कांहीही लपवले, झाकले नाही

खुल्या का आत्मवृत्ताला कुणीही वाचले नाही

कुठे पाणी मुराया लागले ध्यानात आल्यावर

पकडले संशयित, त्यातील कोणी लाजले नाही

किती ते लाच खाती; उजळमाथी राज्यही करती!

प्रजेने त्या मुजोरांना कधी ललकारले नाही

कशाला घालता कोडे प्रभूला हात जोडोनी?

असोनी प्रश्न माझे, उत्तरांना शोधले नाही

उडाया लागल्यावर माय पिल्लाचे करे कौतुक

उडोनी दूर गेल्यावर, जिवाला सोसले नाही

यशाने धुंद होतो मी कधी चढता पिरॅमिडवर

विरळ अन् शिष्ट होते लोक, म्हणुनी करमले नाही

बसूनी आरशापुढती  मनी मी गीत गुणगुणतो

कधीही एकट्याने द्वंद्व गाणे गायले नाही

मुली तू अष्टपुत्रा हो असे शुभ चिंतल्यावरती

म्हणाली शाप का देता अजोबा उमगले नाही

न उरली आस आता वयपरत्वे मज जगायाची

किती सरले नि उरले श्वास हे मी मोजले नाही

न कोणाला कळाले जन्मली ती काल शेजारी

कुणी दारास तोरण एक साधे बांधले नाही

कलंदर होउनी जगला तसा "निशिकांत " आनंदे

तुझे आभार आयुष्या! जरी तुज सोसले नाही

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३ 

येते मला लिहाया

 येते मला लिहाया

झालोय आज मोठा शायर टिका कराया

गागाल गाल गागा येते मला लिहाया

जो जो भडक खयाली, ईर्शाद त्यास मिळती

ऐकून दाद लिलया लागे नशा चढाया

झेंडा कधी स्वतःचा मिरवावयास त्यांनी

गझला बटीक केल्या झोतात वावराया

हळकुंड दीड पुरते पिवळे धमक बनाया

सिंहासनी बसोनी का लागती उडाया?

गागाल गा च आहे सगळीकडे परंतू

हा श्वास शायरांचा! नसतो कुणा हसाया

ही रीत वादळाची घोंगावते नि जाते

असते कुठे टिकाऊ? ते लागते शमाया

त्यांची बरोबरी का "निशिकांत" तू करावी?

कासव बनून पुढती जा मार्ग तू क्रमाया

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

तरी इथे का करमत नाही?

 तरी इथे का करमत नाही?

तीच गाज अन् तोच किनारा तरी इथे का करमत नाही?

तू नसताना सखे अताशा वेळ सरकता सरकत नाही

मोफत दिधले जे देवाने, तेच नेमके गवसत नाही

खळखळ हसणे लुप्त जाहले, कुत्सित हसणे बघवत नाही

नकली मुल्ये, बधीर मानव सहतो, का नाकारत नाही?

ढगास क्रत्रिम नभांगणीच्या मोर पाहुनी नाचत नाही

"लोक काय म्हणतील" हे जुने जोखड मानेवर ना उरले

लग्न न करता प्रपंच करती, जगास कुठली हरकत नाही

गळ्यात रुद्राक्षाच्या माळा, टिळा कपाळी मस्त शोभतो

काय नांदते मनात त्याच्या, भक्त जनाला उमजत नाही

गाठायाची उंची हिंमत होती, पण मी नाही गेलो

गेले त्यांचा एक पायही, धरणीवरती टेकत नाही

सात पिढ्यांची नसे काळजी, इतके धन देशी परदेशी!

उगाच म्हणते भोळी जनता धनास काळ्या बरकत नाही

गाव संपले शहराच्या जे बगलेमध्ये वसले होते

शेतकर्‍यांचा कामगार जाहला सत्य हे पेलत नाही

गाळायची किती आसवे तूच ठरव "निशिकांत" एकदा

हिमालयाच्या ओघळण्याचे सत्र कधीही संपत नाही

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

 

आठवांचा त्रास आहे

 आठवांचा त्रास आहे

मोगर्‍याला वास आहे

आठवांचा त्रास आहे

पूजिल्याने देव भेटे

अंध हा विश्वास आहे

का उगा गुलमोहरावे?

ऊन का मधुमास आहे?

टाळसी का? मानतो मी

लग्न कारावास आहे

दूध जे पीता तुम्ही तो

वासरांचा घास आहे

"लोक म्हणती काय?" याने

कोंडलेली श्वास आहे

नाळ तुटाली सौंगड्यांशी

ऑनलाइन क्लास आहे

मातृभाषा नावडे पण

इंग्रजी फर्मास आहे

शांतता असते टिकाऊ

वादळा! इतिहास आहे

अपयशातच ईश्वराची

नित्य धरली कास आहे

का असा "निशिकांत" तुजला

मृगजळाचा ध्यास आहे?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

कशास मागे वळायचे?

निघायचे तर निघायचे

कशास मागे वळायचे?

शमा म्हणे तिज जळायचे

पतंग म्हणतो मरायचे

पिऊन का तुज सरायचे?

म्हणे कुणाला उरायचे?

हुशार सारे जरी जगी

उगाच मी का बुजायचे?

मुले उडाली कुठे कुठे!

हसून नकली, रहायचे

मनी निराशा कशास ही?

घडेल  जे जे घडायचे

नको नकोशी असून ती

कसे तिच्याविन जगायचे?

मनात आले तसे जगू

म्हणेल जग जे म्हणायचे

हसून "निशिकांत" आज घे

पुढे ढकल तू रडायचे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--नृपात्मजा

लगावली--लगालगागा लगालगा

बोलवावे एकदा

 बोलवावे एकदा

पुस्तकातिल माणसांना बोलवावे एकदा

मार्ग तुमचा सोडला! सॉरी म्हणावे एकदा

काळजीने मी उद्याच्या रात्र सारी जागतो

यत्न करुनी "आज "ही जगण्या शिकावे एकदा

भाग्य देते दैव नेते, न्याय काला या जगी?

दैववादी भूमिकांना ठोकरावे एकदा

जो स्मशानी काष्ट विकुनी पोट भरतो तो म्हणे

माणसांनी फक्त देवा का मरावे एकदा?

"लोक म्हणती काय?" झाली टांगती तलवार ही

सुरकुत्यांच्या आडचे ही दाखवावे एकदा

जाळली ज्यांनी घरे, ती शांतता समितीवरी

वाटले शांतीस तेंव्हा वादळावे एकदा

मानवी हक्कात लपती राष्ट्रद्रोही केवढे!

फास मानेभोवताली करकचावे एकदा

वास्तवाच्या काळजीचा काळजाला त्रास का?

रम्य अपुले बालपणही आठवावे एकदा 

का जगावे वाटते "निशिकांत "ला अंतःक्षणी?

आपुल्यातच गुंतणेही अनुभवावे एकदा

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३ 

कधी फटकारला गेलो

 कधी फटकारला गेलो

कधी चुचकारला गेलो, कधी फटकारला गेलो
तरी नाराजगीचा सूर नाही गायला गेलो

जसे जमले तसे जगलो, न जमले खंत ना केली
सदा मी जीवनाशी फक्त मिळते घ्यावया गेलो

गुन्हेगारीस रुतबा! सांगती ते ताठ मानेने
जसा मी बेलवर सुटलो, किती सत्कारला गेलो

पिरॅमिडच्या जरी शिखरावरी जगलो तरीही पण
खुशीने सांज होता जीवना! उतरायला गेलो

असोनी सर्व माझे, अस्तिनीच्या आत लपलेले
अचानक आपुल्याकडुनी कसा फुत्कारला गेलो!

सदा मी माळ कवड्यांची गळा घालून फिरताना
हसे अंबा! बघोनी पोट मी जाळायला गेलो

उसासे दाबल्यावरती, दगा का आसवे देती?
मनीचे भाव लपवाया कधी अंधारला गेलो

शशी ना भेटला पण सागरा भरती कशासाठी
कधी नैराश्य नाही पाहिले सांगायला गेलो

उगा "निशिकांत "का जावे सभेला राज्यकर्त्यांच्या?
कशा ते भूलथापा मारती ऐकायला गेलो


निशिकांत देशपांडे, पुणे.
मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

नसे मनाई

 नसे मनाई

जिथे जायचे तिथे मुला जा, नसे मनाई
अश्रू लपवित हास्यमुखाने म्हणते आई

हक्क मुलीला जन्म द्यायचा मागत होती
ती मेली पण अजून चाले का सुनवाई?

आव असा की उपकाराच्या भाषेमधुनी
कपडे शिवतो, शिंप्याला मिळण्यास शिलाई

कांही गोष्टी उरल्या आता फोटोपुरत्या
जशी दोनला ऑक्टोबरच्या सूतकताई

अर्थ व्यवस्था अशी कशी? हे उमगत नाही
एक राबतो, दुसरा खातो इथे मलाई

सरेल तिसर्‍या लाटेनंतर पँडेमिक हा
गायन सरते जसे शेवटी घेत तिहाई

झोप न येते एसी असुनी काळजीमुळे
काच जिवाला देते नंबर दोन कमाई

लाच एवढी सर्वच खाती बरबटलेली
इमान टिचभर करेल त्यांची कशी धुलाई

विचार कर " निशिकांत " वेगळे करावयाचा
प्रयत्न कर तू लिहावयाचा अता रुबाई


निशिकांत देशपांडे, पुणे.
मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

पोसण्यासाठी मुले खोप्यातली

 पोसण्यासाठी मुले खोप्यातली

जीव तोडुन पोसण्यासाठी मुले खोप्यातली
वादळे मी पेलली सत्त्यातली, प्याल्यातली

ती असो राणी कदाचित खेळता पत्त्यातली
संपली उपयोगिता अन् आम ती जगण्यातली

वासराला पाजतांना गाय हंबरते कशी!
शेवटी आईच ती! वाड्यातली, गोठ्यातली

पैज जे लाऊन हरले, कौरवांना पण दिले
ती नसावी वाटली पाचासही नात्यातली

खंजिराची कर्मभूमी पाठ असते सर्वदा
मारणारी, भोगणारी खास ती अपुल्यातली

चित्र होते काढले मोनालिसाचे मी कधी
पण चितारावी कशी जादू तिच्या हसण्यातली?

व्हर्च्युअल मित्रात होत्या शेकड्याने मैत्रिणी
खास पण का एक वाटे आपुल्या भाग्यातली

पोलिसांनो चालते दुर्लक्ष चोरावर कधी
सक्त ठेवा मंडळीवर नजर जी खात्यातली

का असे " निशिकांत " थिजले एवढे डोळे तुझे?
माय गेली, संपल्याने आसवे डोळ्यातली


निशिकांत देशपांडे, पुणे.
मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

जगावयाचे मार्ग आखले

 जगावयाचे मार्ग आखले

उधारीत स्वप्नांना विकले, नगदीमध्ये दु:ख घेतले
शिल्पकार माझा मी झालो, जगावयाचे मार्ग आखले

करीन म्हणतो शेती आता, गावाकडचे वेध लागले
पाणी उगमाकडे निघाले, जरी जगाला अजब वाटले

जरी घशाला कोरड पडली, पुढे जायचे स्वप्न जागले
पिऊन मृगजळ प्रवास पुढचा करेन मी हे मीच ठरवले

रेतीवरती नाव न लिहिता व्यथेस दोघांनी चितारले
घुसलेला तो बाण आणखी भळभळणारे हृदय काढले

अर्ज भराया कुठे जायचे, अंगावरती काटा येतो
" माणुस" लिहिता जात कैकदा, माझ्याकडुनी गुन्हे जाहले

बंदोबस्ताचीच समस्या अवघड दिसते सोडवायला
कित्त्येकांनी गुन्हे करोनी खाकीवरती डाग पाडले

तसा एकटा कधीच नसतो, तुझी आठवण करते संगत
जहाल वास्तव तू नसल्याचे, आठवांमुळे कमी काचले

ठाउक नाही जबाबदारी, कर्तव्याची तमा कुणाला?
टुकार नेते पारित करती, तरी कायदे कुणी वाचले?

काय उगा " निशिकांत " सांगसी आत्मवृत्त हे तुझेच आहे
मजकुरात मी पानोपानी तुझ्या सखीला जरी वाचले


निशिकांत देशपांडे, पुणे.
मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

आज स्वप्ने उद्याची

  आज स्वप्ने उद्याची

कुणी छेडली तार माझ्या मनाची ?
कशी जागली आज स्वप्ने उद्याची ?

तिची पैंंजणे वाजता काय जादू!
मनी कोरड्या ओल झिरपावयाची

फुलांचे जरी होत निर्माल्य असते
कळ्यांना तरी, हौस उमलावयाची

कधी जगरहाटी कुणी का बदलते?
जशी काल, ती आज पाळावयाची

जरी ध्येय मार्गात खाचा नि खळगे
तयारी असूद्या पुढे जावयाची
 
हवेशी सलोखा फुलांनो करावा
तिला हौस मधुगंध पसरावयाची

नको धृवपद अन् नको धृवतारा
मला लागली ओढ नात्यातल्याची

कधी प्राक्तनाशी न केली लढाई
नको हाव हरवायची, जिंकण्याची

नको काल " निशिकांत " स्मरणात आणू
जुनी का जखम आज उकरावयाची?


निशिकांत देशपांडे, पुणे.
मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

जगणे समजत गेलो

 जगणे समजत गेलो

गुदमर सोसत जगण्याला मी जगणे समजत गेलो
वेष्टनास मी चेहर्‍यावरच्या हसणे समजत गेलो

धनाढ्य याचक तुझ्याभोवती, मग्न त्यात तू देवा
मी आल्यावर मंदिरात तू नसणे समजत गेलो

विश्वामित्रा मेनकेसवे तुझी अवस्था बघुनी
सुरकुत्यातही अमाप हिरवळ असणे समजत गेलो

बंधनात ती इतकी!  असुनी श्रीरामाची भार्या
आळ घेतला तरी गाप्प ती बसणे समजत गेलो

सभ्य माणसा! आरशातले बिंब म्हणाले हसुनी
सभपणाच्या आड तुझे मी लपणे समजत गेलो

शेतकर्‍यांचे अंदोलनही विचित्र इतके झाले!
सुप्रिम कोर्टाने अगतिकही बनणे समजत गेलो

शंभर कोटी दर महिन्याला आठवते का सारे!
राजकारणी नेत्यांचे मी पडणे समजत गेलो

नजरेने नजरेशी आता कुणी कसे बोलावे?
नजरेचे शरमेने खाली झुकणे समजत गेलो

मुले उडाली दूर तरी ' निशिकांत " केवढी भिजवण?
मनास माझ्या मनोमनी कुरतडणे समजत गेलो


निशिकांत देशपांडे, पुणे.
मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

स्वप्नांसवेही खेळतो आहे

 स्वप्नांसवेही खेळतो आहे

तुझ्या गंधाळण्याचे धुंद ओझे पेलतो आहे
म्हणोनी मी तुझ्या स्वप्नांसवेही खेळतो आहे

जुना हा दोष प्रेमाचा, न फुटतो शब्द ओठांवर
तरी नजरेतुनी जेजे हवे ते बोलतो आहे

कधी केली उसनवारी, असे प्रेमात ना घडले
जमाना का तरी इतका हिशोबी वागतो आहे?

जरासे पंख फुटले अन् भरारी लागलो घ्याया
तुटोनी नाळ जमिनीशी, अधांतर शोधतो आहे

किती रे! विनवणी केली तुझी मी सांग ना भाग्या!
कधी चुचकारले होते, अता धुतकारतो आहे

उशाला घेतली स्वप्ने, उद्याची आज स्वेछेने
हरवली झोप इतकी की, छताला पाहतो आहे

करोनाचा विषाणू संपवाया, औषधी म्हणुनी
पुणेरी वागणे तुसडे, अता स्वीकारतो आहे

असोनी तीच ती व्यक्ती, गुणांकन वेगळे होते
कुणा ना आवडे मी तर कुणाला भावतो आहे

जुगलबंदी पुरे झाली, अता " निशिकांत" जगण्याची
निघू एकांत शोधाया, मनाला सांगतो आहे


निशिकांत देशपांडे, पुणे.
मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३
वृत्त--वियदगंगा
लगावली--लगागागा चार वेळा.

कुणी आज नाही

 कुणी आज नाही----तरही गझल--उला मिसरा गझलकार भूषण कटककर यांचा.

करोना बाधित झाल्यामुळे दवाखान्यात पंधरा दिवस होतो. परतल्यानंतर नकरात्मक मूडमधे लिहिलेली गझल

कुणी काल होते कुणी आज नाही
नियंत्या! दयेचा तुझा बाज नाही

स्मशानात गर्दी तरी तू विटेवर
म्हणू मी कसा रे! तुला लाज नाही

किती वादळे! भोवताली त्सुनामी
तुझी मी प्रभू ऐकली गाज नाही

चला सावडा प्रेत अपापुले या!
भुकेचा गिधाडास अंदाज नाही

असो देव माणूस अथवा फरिश्ता !
कुणी भेटलेला घरंदाज नाही

पुरे भक्तिमार्गात निष्काम जगणे
तिथे रात्र कायम नि रविराज नाही

नका चित्र रेखू कसा काल होतो
आत राहिला कालचा माज नाही

हिवाळा, उन्हाळा, असो पावसाळा
जिथे आसवांचा कधी साज नाही

करोनात " निशिकांत" ने भोगले जे
उसास्यास त्या मुक्त आवाज नाही

निशिकांत देशपांडे, पुणे.
मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३
वृत्त--भुजंगप्रयात
लगावली--लगागा X ४ 

आरशात पाहतोय मी कसा?

 

बांधले उगाच का कयास मी असा, तसा?

गोंधळून आरशात पाहतोय मी कसा

वादळास भीत तू जगू नकोस माणसा

शीक कातळाकडून वागण्यास शांतसा

जन्मलो नि वाढलो, जरी वयस्क आज मी

माय हात फिरवुनी म्हणे अजून पाडसा

जिद्द शेवटी असे महत्वपूर्ण जीवनी

गोष्ट आठवा मनात, हारला कसा ससा?

तो वसंत, ती बहार तीच प्रेमभावना

तिमिर भेटतो कवीस आणि तोच कवडसा

उमलण्या अधीच तोडले कळीस पण तरी

तो म्हणे गुन्हा नव्हे, फक्त एक हादसा

मुखवटे बघून ओळखायचे कुणा कसे?

कोण त्यातला हिरा नि कोण त्यात कोळसा

गुंड राजकारण्यास दोष काय द्यायचा?

त्यास लाभला असे पित्याकडून वारसा

एकटाच रंगतो तुझ्या सवेच विठ्ठला

सावली तुझी हवी, प्रसाद एक दे पसा

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवराज

लगावली--गालगाल X ३ + गालगा

कल्पनेत का उडावयाचे?

कॅन्व्हासावर नकात उधळू रंग उद्याचे

वास्तव सोडुन कल्पनेत का उडावयाचे?

माय मुलांनी फक्त ईंग्रजी बोलायाचे

आणि ठरवले माय मराठी टाळायाचे

मी न पाहिला कुठे कुंचला चितारणारा

ना दिसणारे, पण असणारे रंग मनाचे

दु:ख कालचे मनास देते आज उभारी

अवघड जाते आठवताना दिवस सुखाचे

कशास देता उगाच सल्ले तरुणाईला?

ज्येष्ठांनो का आज ऐकते कुणी कुणाचे?

अंधारातिल कुकर्म त्याने कसे करावे?

बिन डागाचे रूप म्हणोनी रविराजाचे

विचार येता मृत्यूचा का धडकी भरते?

मावळायचे पुन्हा नव्याने उगवायाचे

भुकेस कोंडा, निजेस धोंडा असून सुध्दा

गाढ झोपतो, दिवास्वप्न जे श्रीमंताचे

एक स्वप्न "निशिकांत" अधूरे तुझे राहिले

परंपरांचे जोखड तोडुन जगावयाचे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त---अनलज्वाला

मात्रा- ८ X 3 = २४

आठवात मी सखे हरवलो

 

विसरायाचे तुला विसरलो

आठवात मी सखे हरवलो

बेहिशोब पापे केल्यावर

क्षालनार्थ गंगेत उतरलो

चिडू नको ना! स्वभाव माझा

संधी मिळता पुन्हा घसरलो

राजा असुनी, राणीचा का?

पत्त्यामधला गुलाम बनलो

वरून वेष्टन कणखरतेचे

बाप! आत मीही ओघळलो

ताट वाढले जे नशिबाने

मुकाट खाउन जगलो, हसलो

जमले नाही बोलाया जे

गझलेमधुनी व्यक्त जाहलो

पदर ढाळला की तो ढळला?

ठाउक नव्हते;  पण मोहरलो

संस्कारांचे हेच फलित का?

आश्रमात मी मार्ग भटकलो

उगाच प्यालो जास्त जराशी

आणि नको ते सत्य बरळलो

सखीसवे "निशिकांत" सांगतो

"फुले नसोनीही दरवळलो"

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

मनोवेदना सांगायाला

 

कुणीच नाही बोलायाला

मनोवेदना सांगायाला

वेळ लागतो मुखवट्यातले

कोण कसे हे समजायाला

दोष नको कपड्यास तोकड्या

पाय, मुलांनो घसरायाला

देव नांदतो जरी अंतरी

ज्ञान लागते जाणायाला

ऊंच ऊंच इमल्यात राहती

खुजी माणसे नांदायाला

क्रत्रिम ढग का उगा पेरता?

मोर लागतिल नाचायाला

कोण आपुले? उत्तर देण्या

खूप लागते शोधायाला

शंभर कोटी लाच दरमहा

भूक लागली वाढायाला

क्वारंटाइन अपुल्या मधुनी

जरा मोकळे वाटायाला

जरी मुखवटा चेहर्‍यावरी

मास्क लागतो बांधायाला

आवडते "निशिकांत"तुला का?

स्वतःपासुनी हरवायाला

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त---पादाकुलक

मात्रा---प्रत्येक ओळीत...१६

मिळाले न उत्तर

 

पुढे जायचे मी ठरवले भराभर

पुढे काय नंतर? मिळाले न उत्तर 

कुणाच्या मते मी नसू देत शायर

तरी नाव मक्त्यात लिहितो बिनाडर

मला आवडे उत्तराला प्रत्युत्तर

नको वाटते उत्तराला दुरुत्तर

मना वाटते का तसे ना जगावे?

जगाला किती भ्यावयाचे निरंतर?

कधी एकमत का शहाण्यात होते?

म्हणे लोकशाहीत असते मतांतर!

स्वयंभू असा कोण आहे जगी या?

सहार्‍याविना पूर्ण जगणेच खडतर

प्रजेचे भले व्हावया काय केले?

पुरे बोलणे राज्यकर्त्या अवांतर!

किनारे नदीचे प्रवासी समांतर

तरी संपते का तयातील अंतर?

उभा जन्म प्रतिमा उजळण्यात गेला

विसरलास "निशिकांत "जगणे खरे तर!

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--भुजंगप्रयात

लगावली--लगागा X ४

नागडे असले तरीही

 

सत्य आहे, नागडे असले तरीही

पात्र असते, पात्र ते वठले तरीही

ओढ अव्याहत पुढे जाण्यास इतकी!

चैन नसते जिंकले, हरले तरीही

शब्दगुंफण योग्य ती जमलीच नाही

जीवनाचे काव्य मज सुचले तरीही

आजही रोमांच फुलती आठवाने

झाड आयुष्या! तुझे वठले तरीही

भावनावश माणसे दे ईश्वरा, जी

भळभळावी जर कुणी कण्हले तरीही

वागतो मी माझिया मर्जी प्रमाणे

ना मला पर्वा, कुणी हसले तरीही

तोंडओळखही न झालेली सुखांशी

बेफिकिर असतो सुखी, दुखले तरीही

काष्ट विकती जे स्मशानी, खुश मनी ते

प्रेत येताना जरी दिसले तरीही

का उगा "निशिकांत"ला बदनाम करता?

सभ्य आहे, पाय भरकटले तरीही

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त---मंजुघोषा

लगावली---गालगागा X ३

 

तोडग्याची शक्यता

 

वादळाचे सोडवाया प्रश्न आली शंतता

बोलल्याने वाढते ना! तोडग्याची शक्यता

वाटते केंव्हा पुरे प्राजक्त, श्रावण, तरु लता

सांग कविते! वेदना अन् वास्तवाची आर्तता

चावडीवर गाव पंचायत बसोनी का अशी

एक गोत्री लग्न करण्या देत नाही मान्यता?

हिंडलो बाजार सारा घ्यावया सुख थोडके

दु:ख आलो घेउनी मी पारखोनी शुध्दता

लोकप्रिय अन् योग्य होतो, पण दिले नाही तिकिट

राज्यकर्ता बाप असणे, हीच असते पात्रता

पाप झाल्याची कुणाला टोच का असते कधी?

यत्न असतो ना कधी व्हावी कुठेही वाच्यता

ब्रह्मगाठी दाबुनीही भूत ना पळते अता

जानवे भीते बिचारे भूत मागे लागता

चाळली पाने कधी मी डायरीची, त्यातही

मी न होतो, पण सखीचा मुक्त होता राबता 

वाचतो "निशिकांत" कविता शेकड्याने, शेवटी

एक मिळते मुश्किलीने ज्यात असते गेयता

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त---देवप्रिया

लगावली-- गालगागा X ३ + गालगा

गुर्‍हाळ एरंडाचे

 

जीवन जगलो जणू काय ते गुर्‍हाळ एरंडाचे

काय कमवले? आलो होतो तसेच परतायाचे

ना मोठा ना छोटा, येता वादळ कोरोनाचे

प्रश्न एक की काय व्हायचे वयस्क पाचोळ्याचे

काय मिळवले जगून मी? हे उत्तर शोधायाला

माझ्यामधल्या "मी"ला शुन्यासंगे गुणावयाचे 

कधी जरा विमनस्क वाटले, उपाय एकच हल्ली

झुरका घेउन वलय धुराचे सोडत बसावयाचे

महिलादिनही करू साजरा आठ मार्चला आम्ही

एक दिवस स्त्रीमुक्तीसाठी भाषण करावयाचे

मुलास ज्या गोष्टी सांगितल्या विसरुन जा तू आजी

नातवास कार्टुन शो चॅनल असते बघावयाचे

हँडवाशने हात धुण्याचा उत्तम उपाय आहे

मनशुध्दीला सॅनिटायजर कोणी बनवायाचे?

वारीला मी गेलो, अर्ध्यामधून वापस आलो

वारकर्‍यांच्या नेत्री बघुनी रूप पांडुरंगाचे

आज तुला "निशिकांत "सांगतो शिल्पकार हो अपुला

ध्येय दिशेने मार्ग शोधुनी तुलाच चालायाचे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

जे जे मनात होते

 

ऐकून थक्क झाले, जे जे घरात होते

बोलून टाकले मी जे जे मनात होते

एकत्र नांदले ते बसचे जणू प्रवासी

ना ओल अंतरी ना कोणी कुणात होते

मोठेपणा जगाला दावावयास स्पर्धा

होतो विवाह छोटा, मोठी वरात होते

काळीज काळजीच्या स्वाधीन जाहलेले 

सारी मुले क्रमाने का दूर जात होते?

ओलांडल्यास रेषा, दावून काय घडते

भय वाल्मिकी ऋषीने भरले स्त्रियात होते

गंगातिरी कधी मी प्रत्यक्ष पाहिले की

उरकून स्नान पापी, टाकीत कात होते

भक्तास मंदिरीही दिसले कुणी न वाली

नवसास पावल्याने याचक सुखात होते

पत्नीसही पणाला लाऊन हारलेल्या

का पांडवास चित्रित केले उदात्त होते

"निशिकांत" एवढा का नाराज आजही तू?

घडले घडावयाचे जे प्राक्तनात होते

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वेदनांचा गाव आहे

 

वेदनांचा गाव आहे

हासण्या मज्जाव आहे

खुश कधी दिसला कुणी तर

नाटकी तो आव आहे

टाळतो बोलावयाला

तो सुशिक्षित राव आहे

बामनाची जात कळते

देशपांडे नाव आहे

कालच्या वारांगनेचा

आज पडला भाव आहे

तत्व कसले? वेळ येता

पाहिले घुमजाव आहे

तू सखे गेलीस, उरला

आठवांचा घाव आहे

मारला गर्दीत धक्का

चेहर्‍याने साव आहे

वाढलो, खेड्यात जगलो

शिक्षितांचे भ्याव आहे

हासणे बघण्या सखीचे

हारलो मी डाव आहे

केवढी "निशिकांत" गर्दी?

कोण अपुले? ठाव आहे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो .क्र. ९८९०७ ९९०२३

ना कुणी असते कुणा सांगावयाचे

 

लोक राजे जाहले अपुल्या मनाचे

ना कुणी असते कुणा सांगावयाचे

होत असते व्हायचे ते, हे खरे पण

प्राक्तनावर सर्व का सोडावयाचे?

चांगले नकली फुलांचे भाग्य असते

भय नसे त्यांना कधी कोमेजण्याचे

गुंतले जर मखमली काव्यात सारे

प्रश्न जनतेचे कुणी उचलावयाचे?

बाप मरता धाडले डॉलर मुलाने

पिंडदानाला कुणा बसवावयाचे?

वाटते पाहून टीव्ही मालिकां की

विश्व हे झाले जणू खलनायकाचे

बंद दारे, लावले पडदे घराला

राव मी, कोणास का बोलावयाचे?

शांतता कायम स्वरूपी नांदते पण

वादळाला यायचे अन् जावयाचे

देत का नाहीस तू "निशिकांत" शिक्षा?

शिकविले पोटी गुन्हे घालावयाचे

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

का मिळेना भाकरी?

 

ऐकले नाही कधीही भूक असते लाजरी

गाळलेला घाम पुसतो, "का मिळेना भाकरी"?

राहते जिथल्या तिथे जनता बिचारी नेहमी

फायदा नसतो प्रजेला कोणत्या सत्तांतरी

राव लोकांनो नका गरिबास हिणवू एवढे!

झोप त्यांची गाढ इतकी, रात्र होते साजरी

ढोसता का कैक प्याले तोल जाण्या यारहो!

प्यायची तर एवढी प्या, फक्त यावी तरतरी

मिरवणे शेखी उगाचच, रीत आहे आपुली

सांगतो मीही पुण्याचा, पण रहाया धायरी

फाटक्या, विटक्याच जिन का वापराया लागलो?

हरवली साडी नि काठावर असे जी कोयरी

राहते खात्यात शिल्लक पूर्ण वेतन दरमहा

प्रश्न, घरचा खर्च निघतो, कोठुनी वरच्यावरी?

संत जे सांगून गेले, पाळते का ते कुणी?

वाचती नुसतीच गाथा, तर कधी ज्ञानेश्वरी

तू लिही "निशिकांत" गझला हिरवळीच्या एवढ्या

ना कळो वय वाचकांना, संपलेली सत्तरी

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त---देवप्रिया

लगावली---गालगागा X ३ + गालगा

मनोमनी हसायचो

 

दु:ख, वेदनेसही मनोमनी हसायचो

बंडखोर, संकटासवेच मी रमायचो

जाण वादळासही असेल वाटले मला

शांत मी तरी कसा लगेच कातळायचो

एकटा न राहिलो कधी, असून एकटा

आठवांसवे सखे तुझ्याच वावरायचो

ना कुणीच वाचते म्हणून मार्ग काढुनी

मीच काव्य माझिया सुरात गुणगुणायचो

प्राक्तनी असेल तेच जीवनी घडे तरी

मी मलाच व्यर्थ दोष रोज रोज द्यायचो

जाहले धनाढ्य त्या मुलांस व्यर्थ सांगतो

खर्च थोडका करून छान मी जगायचो

जेवढे अभद्र सर्व जीवनात जाहले

काम ते करावया मुहूर्त मी बघायचो

ओलसर कपार एक अंतरात ठेवली

कोरडी बघून मी मनोमनी सुकायचो

नेत्र वाहती कशास? नेहमीच हे घडे

जन्म घ्यावया नवा, पुन्हा पुन्हा मरायचो

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--देवराज

लगावली-- गालगाल X ३ + गालगा

खेळली अंताक्षरी

ना कधी केली सुखांची लाळ घोटुन चाकरी

वेदनांच्या सोबतीने खेळली अंताक्षरी

सांगण्याविन प्रेम कळते, फक्त नजरेतुन तरी

ताज बांधुन का उगा प्रेमात केली मस्कारी?

तेच ते पण पाचवीला पूजले असले जरी

भेटते वाटेत केंव्हा टेकडी, केंव्हा दरी

सूट हिंदू धर्म देतो, धर्मियांना एवढी!

पूजतो तुळजा भवनी, तर कुणी शाखंभरी

मुखवट्यांचे विश्व सारे, प्रश्न पडतो नेहमी

कोण आहे साव आणिक कोण करतो तस्करी

कैकदा कोर्टात गेलो, फैसला झाला कुठे?

तारखा देणेच पुढच्या, काम उरले दप्तरी

रामही न्यायाधिशांचा आज आभारी असे

टाकला पडदा जयांनी जन्मस्थळ वादावरी

नश्वराचा ध्यास सुटला, भक्तिमार्गी लागता

वस्त्र झाले जीवनाचे केवढे ते भरजरी!

ती जरी "निशिकांत"ला सोडून गेली पण तरी

आठवण झाली सखीची, नेहमीची सोयरी

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३ 

सांगणारे कोण होते?

 "मी असा अन् मी तसा" हे सांगणारे कोण होते?

मी जसा आहे तसा नाकारणारे कोण होते?

तो नि ती प्रेमात असुनी, गावपंचायत तरीही

बसवुनी लग्नास त्यांच्या मोडणारे कोण होते?

पेटल्या अंदोलनांनी क्षुब्ध जनता जाहल्यावर 

शोध घ्यावा स्वार्थ अपुला साधणारे कोण होते?

रामलल्ला कैद होता जन्म भूमीवर तरीही

फैसला ढकला पुढे हे विनवणारे कोण होते?

आणिबाणी लावली अन् घातला धुडगुस परंतू

नाव इतिहासात त्यांचे नोंदणारे कोण होते?

आपले गेले उडोनी, खाजवी डोके मृतात्मा

प्रेत खांद्यावर धरोनी, चालणारे कोण होते?

आत्मवृत्तातील पाने व्यापली होती सखीने

पण समासातच खुशीने नांदणारे कोण होते?

जंगलातुन संपल्यावर, शोभती पदरावरी ते

मोर पुसती, ढग बघोनी नाचणारे कोण होते?

शेवटी "निशिकांत"लाही उपरती होवून कळले

कोण अपुले? फक्त अपुले, वाटणारे कोण होते?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--व्योमगंगा

लगावली---गालगागा X ४

सुनसान होते

 

आठवांचे  केवढे थैमान होते

वर्तमानी वाटले सुनसान होते

मागण्या आले मतांचे दान होते

घोळणारे शेपटी ते श्वान होते

घोषणा ऐकून हरले भान होते

स्वर्ग ते देतील हे अनुमान होते

काढला टक्का नि मी भयभीत झालो

शिक्षितांमध्ये किती नादान होते

चौकशीचे देउनी आदेश झाले

रत्नजडितांचे किती अपमान होते!

दहशती करतात ते नापाक सारे

काय त्यांना? पर्व ते रमजान होते

का विरोधक भडकती अन् तोल सुटतो ?

सैनिकांचे जर कधी गुणगान होते

बैठकीमध्ये निघाला मार्ग नाही

वाद झाले, वाढले तपमान होते

कष्ट केले वाढवाया लेकरांना

आव असतो, ते खरे श्रमदान होते

वादळाने दावले आमिष तरीही

शांततेने राखले ईमान होते

केवढ्या "निशिकांत"जखमा काळजाला!

ठेवला विश्वास ते बेमान होते

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--मंजुघोषा

लगावली--गालगागा X ३

कुणा आळवावे?

 तुला ईश्वरा काय मृगजळ म्हणावे?

मला मीच आहे, कुणा आळवावे?

सुशिक्षित जगी माणसे शोधताना

दिसाव्यात जाती, असे का घडावे?

तशी तूच घे आणि दे पण परिक्षा 

स्वतःनी स्वतःला सदा पारखावे

ठरवतो मनी दु:ख विसरायचे पण

नको तेच का नेहमी आठवावे?

उशा पायथ्याला किती पापराशी!

तरी वाटते का परमपुज्य व्हावे?

लपवण्या खरा चेहरा वेदनांचा

जरा हास्य लिंपावयाला शिकावे

नको श्रावणी, जानवेही बदलणे

नको कर्मकांडातले बारकावे

उदासीस पाचारल्यानेच देवा

मला लागले रे! सुखाला मुकावे

तुझा तूच "निशिकांत" क्षितिजापुढे जा

जिथे धेय नाही तिथे का रमावे?

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--भुजंगप्रयात

लगावली--लगागा X ४

नात्यांना का तडे पाडले?

जे दिसते ते नकारून का उगाच भलते अर्थ काढले?

दोघांमधल्या विश्वासाच्या नात्यांना का तडे पाडले?

रणांगणाची भाषा आता आपुल्यातले करू लागले

शेतकर्‍यांना चिथावून या कम्युनिस्टांनी काय साधले?

भेटायाचे उदासवाण्या लोकांना मी सदा टाळले

संसर्गाने दुर्मुखलेला दिसेन मीही, मना भासले

स्वेच्छा मरणासाठी लढती वृध्द, जयांनी मनी जाणले

हवे जगाला नसून सुध्दा, जगावया मजबूर जाहले

तुझी नि माझी तर्‍हा वेगळी दिसली होती संकटातही

कंबर कसली मी लढावया, तू कोडे देवास घातले

निवडणुका नंतर ठरणारे प्रधानमंत्री ते देशाचे 

टिका कराया विरोधकांनी ते पक्षाचे जरी मानले

नाव जरी मोबाइल आहे, विचित्र त्याची करामत किती!

फोनधारकांचे त्याने पण किती खिळवुनी लक्ष ठेवले!

देवालाही कळते हल्ली, कुठले याचक? भक्त कोणते?

बहुमतातल्या याचकास पण हात कृपेचे सदा लाभले

तिला कसे "निशिकांत"कळावे तू आल्याचे? टक टक कर ना!

दार मनाचे उघडत असते जरी आतुनी तुला वाटले

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त--वनहरिणी

मात्रा--३२ प्रत्येक ओळीत.

काय झाले वादळाला?

 

काय सांगू काय झाले वादळाला?

का कपातच लागले घोंगावयाला?

वाद होता का न समझोता करावा?

कोर्ट घेते वेळ निर्णय द्यावयाला

एवढी का हाव आभासी जगाची?

का असे विसरून जावे वास्तवाला?

जे न कळते वारसांना पित्रपक्षी

मी भटकतो, जाण आहे कावळ्याला

देव जाणे! देव जाणे! बोलताना

वाटते ना जाण उरली माणसाला

भाव पडतो ज्या ठिकाणी आसवांचा

आळवावे लागते परमेश्वराला

मी तसा निरुपद्रवी होऊन जगलो

पाप पुण्याचा न करता बोलबाला

वृत्त, मात्रा, काफियातच धुंद असतो

विश्व दिसते यातुनी तर शायराला!

पोस्ट केली एक चारोळी नि चर्चा

शोभते का काव्य असले शायराला?

बेफिकिर "निशिकांत" का जगतोस इतका?

पामराची काळजी त्या विठ्ठलाला

निशिकांत देशपांडे, पुणे.

मो. क्र. ९८९०७ ९९०२३

वृत्त---मंजुघोषा

लगावली---गालगागा X ३